بهترین مجموعه فرهنگ لغات و اصطلاحات کوچه بازاری مردم ایران قسمت 97

برادر خواندگی-ایجاد برادری با دیگری-دوستی بسیار نزدیک و صمیمی

اسیر خاک-مرده-تن‌پرور
خود را گم کردن-خود را برتر از آن که هست دانستن-سابقه ی خود را فراموش کردن

 

 
روده درازی کردن-پر حرفی کردن-وراجی کردن

رشته ی سر در گم-وضع بغرنج-کار دشوار

زار-کوتاه شده ی هزار برای ریال

روکاری-کار روی بنا یا چیزی

بالا آمدن کفر کسی-بی نهایت خشمگین شدن

بز رو-راه باریک و پرپیچ و خم در کوه و جنگل

دماغ-حال و حوصله-رغبت-علاقه-کبر و خودپسندی-مُف-خلط بینی

دق-غصه و ناراحتی-نوعی بیماری روحی که بیمار را رنجور می کند و از بین می برد

رنجیده شدن-آزرده خاطر شدن-آزرده دل شدن

بده بستان-داد و ستد-معامله

تاریک خانه-اتاق تاریک برای ظهور و چاپ فیلم

آسمان (و) ریسمان به هم بافتن(حرف‌های بی‌ سروته و بی‌ربط زدن)

ترک هوا شکستن-کاهش یافتن شدت سرما

تیغ زدن-باج گرفتن-پول گرفتن و پس ندادن-جیب کسی را خالی کردن

 

پا گرد-محل چرخیدن پله ها

تک پران-زن نانجیب

روضه خواندن-سخنان بی فایده گفتن-آه و ناله کردن

آب و خاک(میهن، دیار)
چرخ گوشت-چرخ گوشت خرد کنی
خون کسی را کثیف کردن-کسی را بسیار عصبانی کردن

چرخ دستی-چرخ خیاطی که با دست به حرکت می افتد

رمبیده-خراب شده-فرو ریخته

دست به دست گشتن-هر از گاهی نزد کسی بودن-از دستی به دست دیگری رفتن

روغنی-آلوده به روغن

جا رفتن-مغلوب شدن-خود را کنار کشیدن

خِفت-نوعی گره

آدم مقوایی(بی‌اراده، کسی که هیچ‌کاری نمی‌کند)

پس دادن درس-پاسخ دادن به پرسش های درسی

 

زیر کردن-کسی را زیر وسیله ی نقلیه گذاشتن که موجب آسیب یا مرگ او شود

توالت رفتن-به دستشویی رفتن

جور شدن-اخت شدن-انس گرفتن-هماهنگ شدن

پاشنه کوتاه-کفشی که پاشنه ی کوتاه دارد

الحق(به‌راستی، حقیقتن)
افندی پیزی-به‌ظاهر شجاع و در واقع ترسو-پهلوان پنبه

چوبه ی دار-تیری که محکوم به مرگ را از آن می آویزند

از منبر پایین آمدن(از پرچانگی دست برداشتن، سخن را به پایان آوردن)
 

بچه ی-اهل ِ
برزخ شدن-ناراحت شدن
زین و یراق کردن-برای کاری آماده شدن-رفتن به جایی
به تور کسی خوردن-سر راه کسی ظاهر شدن-گیر کسی آمدن

جور شدن-اخت شدن-انس گرفتن-هماهنگ شدن

خاله بی بی-نوعی آش

از چشم افتادن(مورد بی مهری قرار گرفتن ، بی‌اعتبار شدن)

 

زیر سری-بالش-متکا

راست شدن-رو به راه شدن

پاسور زدن-پاسور بازی کردن

اِحلیل خوردن-فریب خوردن

چوب بندی-داربست

اوت بودن-بی‌خبر بودن-از مرحله پرت بودن
 

دبه-ظرف-کوزه

روغن زرد-روغن حیوانی

زنده باد-باقی و شاداب و فرخنده باد

جا خالی دادن-در بازی هایی مانند والیبال و فوتبال توپ را به جایی انداختن که دست یازیگر حریف به آن نرسد

پایگیر کسی شدن-زیان یا جرمی به کسی افتادن
تیز کردن گوش-دقت کردن برای درست شنیدن سخنی مهم
تو لاک خود رفتن-با کسی کاری نداشتن-توی عالم خود بودن
پُر پشت-انبوه-بسیار روییده

بی دست و پا-بی عرضه-پخمه

زاچی-روزهای استراحت پس از زایمان

پای چیزی را خوردن-تاوان کاری را پس دادن

دوا خوری-عرق خوری-مجلس صرف مشروبات الکلی

خلاص کردن-تمام کردن-کشتن

آش و لاش-به‌کلی متلاشی‌شده-له‌ولورده

رگ زدن-بریدن شریان برای کشتن کسی

حاشا زدن-انکار کردن امر مسلم

تصدق شدن کسی را-بلاگردان کسی شدن-قربان صدقه ی کسی رفتن

تلپی-برای نشان دادن افتادن بدون مقاومت به کار می رود
زمین را به آسمان دوختن-گزافه گویی کردن-دروغ های شاخ دار گفتن
دم خروس در دست داشتن-بهانه داشتن

از روی شکم‌سیری-از سر بی‌مسئولیتی-بدون تعمق

خم شدن-دولا شدن

ته تغاری-آخرین فرزند خانواده

آفتابه‌آب‌کن-پست ترین نوکر

جا افتادن-سر جای خود آمدن

آش نذری(آشی که به نیت برآورده شدن دعایی بپزند)

چار راه-محل تقاطع دو راه

 

زو کشیدن-اصطلاحی از بازی الک دولک که بازنده باید بدون تازه کردن نفس یدود

جای شکرش باقی است-باید سپاس داشت که از این بد تر نشده است

چشم زاغ-بی شرم
با کاره-کسی که هر کاری از او ساخته است

در دل آمدن-به دل برات شدن-به خاطر خطور کردن-احساس واقعه ای خوب یا بد کردن

 

پا پیش-گذاشتن پیشقدم شدن-آستین بالا زدن

چاپ خوردن-به چاپ رسیدن

پایین نرفتن چیزی از گلو-از غصه غذایی نخوردن-مال حرام نخوردن

 

آخر و عاقبت(نتیجه‌ی خوب)

اهل هیچ فرقه‌ای نبودن-به کارها و چیزهایی که ناباب شمرده می‌شوند معتاد نبودن

چراغ پریموس-چراغ تلمبه ای-نوعی اجاق نفتی

تاب برداشتن-خم شدن-شکم دادن-لوچ شدن چشم

اجاق‌کور(نازا، بی فرزند)

تا فیها خالدون-تا پایان-همه و همه

توپ و تشر آمدن-تهدید کردن-با فریاد کسی را خطاب کردن

بار گردن کسی گذاشتن-کاری را به زور و اصرار به عهده ی کسی گذاشتن
ترکمون زده-نوعی دشنام است. توهینی برای زاییدن یا خراب کاری

دراز کش-افتاده-خوابیده

اسباب‌چینی(دسیسه‌چینی، توطئه‌چینی)
زر ورق-کاغذ نازک و شفاف و زنگی

استخوان در گلو داشتن(رنج و سختی کشیدن)

پدر کسی پیش چشمش آمدن-رنج و آزار بسیار دیدن

پر و بال-امکان-فرصت

پر کردن کسی-کسی را تحریک کردن

زبان به دهان کسی گذاشتن-به کسی حرف یاد دادن-حرف توی دهان کسی گذاشتن

اوضاع احوال-وضع و حال

 

رشته ی سر در گم-وضع بغرنج-کار دشوار

بمیرم-قربان بروم

 

بی سر و سامان-مفلس-محتاج-آشفته-درهم ریخته-پریشان

اسباب زحمت-کسی یا چیزی که موجب دردسر و آزار شود
خود را از تک و تا نیانداختن-به روی خود نیاوردن-به اشتباه اعتراف نکردن

از تیپ کسی بودن

جگر پاره-فرزند-جگر گوشه

 

جِز-صدای تماس آب با آتش-صدای تف دادن چیزی در روغن

انگشت خوردن-افسوس خوردن-پشیمان بودن

خیط کشیدن-خط کشیدن

چند منه ؟-به شوخی به کسی که دیر می آید و زود می رود می گویند: آمدی بگی چند منه ؟
دسته جمعی-باهم-گروهی
آبِ بسته-شیشه-بلور-یخ-برف
رگ خواب-نقطه ی ضعف-راه تسلط بر کسی

از ریش کسی دست برداشتن-کسی را به حال خود گذاشتن

زنبورک-نوعی تفنگ کوتاه یا توپی کوچک که بر جهاز شتر می گذاشتند

دار و دسته-پیروان و اطرافیان

به آتش کسی سوختن-به مکافات خطای دیگری مجازات دیدن

رفتن بالای منبر برای کسی-پشت سر کسی بد و بیراه گفتن-غیبت کردن

چینی بند-چینی بند زن
پیاده بودن در کاری-در کاری ناشی و بی تجربه بودن

اینجانب(تعبیر گوینده یا نویسنده از خود)

تشر تو شور کردن-هرت و پورت کردن

از دل و دماغ افتادن(شور و نشاط خود را از دست دادن، بی‌حوصله شدن)
تارتنک-عنکبوت-کارتنک

جغور بغور-جگر و دل و قلوه ی گاو یا گوسفند که خرد کرده و با پیاز در روغن سرخ کنند
دلو حاجی میرزا آقاسی-آدم بی قرار و پر تحرک

 

از دست برآمدن(ممکن و شدنی بودن، از عهده بر آمدن)

تو مشت کسی بودن-کاملا در اختیار کسی بودن

رودرواسی-رودربایستی

به درک- به جهنم
جارچی-کسی که حرف در دهانش بند نمی شود-دهن لق

خدا به دور-پناه بر خدا

 

دختراندر-نادختری-دختری که از شوهر یا زن دیگری باشد
جیب بر-دزدی که در جیب دیگران دست می برد

زیر سر گذاشتن-زیر سر داشتن

بد قدم-نامبارک-بد شگون

بریدن-از نفس افتادن-درمانده شدن-از حرکت باز ماندن

خیز گرفتن-آماده ی حمله شدن-در نظر گرفتن مسافتی برای اطمینان از رسیدن به مقصد
آب باریکه-درآمد اندک اما مرتب

خرید و فروش کردن-بازرگانی کردن-سوداگری کردن

جیغ و ویغ-داد و فریاد

برادر اندر-برادر ناتنی-نا برادری

اجاق(دودمان)

تر کردن لب-چیزی آشامیدن-به یک اشاره ترتیب کاری را دادن-حرف زدن

آدم(نوکر، امردی که بچه‌بازان نزد خود نگاه می‌دارند و مخارجش را می‌پردازند)
بستری-خوابیده در بستر-بیمار

زیش ریش شدن دل-سخت ناراحت شدن-به گریه افتادن و از حال رفتن

استخوان‌دار-محکم-بااراده

دست به روی کسی بلند کردن-کسی را کتک زدن

دلخور شدن-گله مند شدن-ناراضی شدن
دو لا پهنا حساب کردن-دو برابر بهای خقیقی حساب کردن

خرده بُرده-مشکل-اختلاف

از نافِ جایی آمدن-کاری را به‌خوبی اهل جایی انجام دادن
بیخ پیداکردن کار-گره افتادن در کار-دشوار شدن کار

آقام که شما باشید(خدمت شما عرض کنم)

زیر پاکشی کردن-از زبان کسی حرف کشیدن-کسب اطلاع کردن

خان خانم ها-محترم ترین خانم ها-بیش تر به دختر بچه گفته می شود

دست به یکی کردن-همدست شدن-متحد شدن

برای کسی تره خرد نکردن-از کسی حساب نبردن-به کسی اهمیت ندادن-برای کسی اعتبار قائل نشدن

آب و گِل(بر و رو، سرشت آدمی)

ذلیل شدن-خوار و زبون شدن-بیچاره شدن

به نعل و به میخ زدن-دو جانبه رفتار کردن-نه سیخ بسوزد نه کباب

چشم پوشیدن از چیزی-صرف نظر کردن از چیزی

اُتُل(شکم، اتوموبیل)

 

آب در چشم نداشتن(شرم و حیا نداشتن)

ذکر گفتن-پی در پی دعا خواندن

آب شدن-شرمنده شدن-رفتن آبرو-به فروش رفتن کالا

از دست دادن-گم کردن

 
بوق زدن-اعلام موافقت کردن
آدم(نوکر، امردی که بچه‌بازان نزد خود نگاه می‌دارند و مخارجش را می‌پردازند)

ای والله گفتن-به برتری کسی بر خود اقرار کردن

پا به ماه-آبستنی که در ماه آخر خود است

جاده صلف کن-کسی که موانع را از سر راه بر می دارد-آلت دست

پینه زدن-وصله کردن

به هدر رفتن-تلف شدن-تباه شدن- از دست رفتن

 

 

چنار عباس علی-متلک بد

دیوار مردم بالا رفتن-دزدی کردن
رُک زده-زل زده-خیره شده

 
پیر پاتال-فرتوت-کهن سال

زمین ماندن-معطل و معوق ماندن-باقی ماندن و انجام نگرفتن کاری

دم حجله کشتن گربه-زهر چشم گرفتن برای نخستین بار

آپارتی(زن بی‌حیا و بدزبان، سلیطه، پاچه‌ورمالیده)

 

دیم کار-کشاورزی که کشت خود را دیم زراعت می کند

آشغالی-سپور

تقلا-دست و پا زدن-کوشش زیاد

بار خود را زمین گذاشتن-زایمان کردن

بیسار-فلان
خروس جنگی-کسی که به اندک چیزی به ستیزه برمی خیزد

چشم سفیدی کردن-پر رویی کردن-گوش به حرف ندادن

خدا برکت بده-نگا. خدا برکت

دم بازی-چاپلوسی-تملق

پَخ خوردن-تیزی چیزی
از این حرف‌ها-مطالبی از آن‌گونه که پیش از این گفته شد
دلسوزه-سوختن دل از حسد و مانند آن

از ریخت افتادن(تناسب خود را از دست دادن، بی‌جلا و جلوه شدن)

اسم‌ورسم-نام و مقام-شهرت و اعتبار

دَنگال-جادار-بسیار فراخ

جاپایی برای خود باز کردن-خود را به جایی بند کردن

بی سواد-آن که نمی تواند بخواند و بنویسد-نادان و بی معلومات

از خاک برداشتن-کسی را نواختن و به جایی رساندن

پای خود را کنار کشیدن-دخالت نکردن

 
چرکمُرد-پر چرک و کثیف

چه غلط ها !-چه فضولی ها !

 

تو سی خودت، من سی خودم-از تو به خیر و از ما به سلامت

چگور پگوری-خوشگل-جذاب

چس گرگی پا شدن-صبح زود برخاستن

 
 

 

پر روده-پرچانه-روده دراز
تر و خشک کردن-رسیدگی کردن-پرستاری کردن
راه کج کردن-مسیر خود را تغییر دادن-منصرف شدن
آشیخ روباه(آب‌زیرکاه، مکار)

در هم و بر هم-آشفته-پریشان-آمیخته
خانه آبادان-عبارتی به عنوان سپاس
زخمه-ضربه ای که برای نواختن به تار می زنند.
پیش قسط-پرداختِ پیش از آغاز قسط بندی

 

چنگک شدن-چنگ شدن

بخت گشا-شانس آور-سبب خوش اقبالی-مایه ی سفید بختی
خانه یکی-صمیمی و یکدل

زیر پای کسی نشستن-کسی را از راه به در بردن-فریب دادن
چراغ روشن کردن-ارزان کردن جنس

آفتاب‌زردی(غروب آفتاب)

 

راست راستی-حقیقتن-واقعن
چشم روی هم گذاشتن-نادیده گرفتن-گذشت کردن

آب اندام(زیبا تن و خوش‌رو)
تن کسی خاریدن-خواهان آزار بودن-دنبال دردسر بودن

دعوا مرافعه-جنگ و جدال بر سر چیزی
خبردار-اصطلاح نظامی برای آماده کردن سربازان برای انجام فرمان

ز ِق ز ِق-گریه ی بریده بریده ی بچه

جیک-صدا-آواز

دست من و دامن تو-دستم به دامنت

آبدیده-جلا یافته-آزموده و مجرب

بازاریاب-کسی که کارش پیداکردن مشتری برای کالای خاصی است
در بحر چیزی رفتن-در چیزی دقیق شدن-سخت متوجه ی چیزی شدن

از پشه گوشت کبابی خواستن-خواهش یا انتظاری نابه‌جا و نشدنی داشتن

خفه کردن-آتشی را خاموش کردن-خاموش شدن موتور-با اصرار در کاری کسی را کسل کردن

 

تمدن داشتن-دارای تربیت بودن

پشه کوره-پشه ی ریز

اشتباه لپی-اشتباه لفظی

آلا گارسون-اصلاح موی سر زن به سبک موی پسران

جاجا-آوازی که با آن مرغ را به لانه اش می رانند

بچه افتادن-سقط شدن جنین

پس رفتن-عقب رفتن
زیر آب-مجرایی در ته مخازن آب برای خالی کردن آن ها
آفتاب روی پشت بام جمع کردن(کاملا تنگدست بودن)

چفت-چسیده-تنگ-زنجیر در
زاغه نشین-کسی که در خانه ای محقر و آغل مانند زندگی می کند
به پای کسی زحمت کشیدن-برای کسی زحمت کشیدن
آدم چوبی-بی‌عرضه و دست‌وپاچلفتی

 

خرده بورژوا-مالک ابزار تولید ولی ناگزیر به کار برای دیگران

اروای ننه‌ات-ارواح بابات

دختر سعدی-دختری که بیش تر در بیرون از خانه و کم تر در خانه است

جا آمدن حال-بهبود یافتن-سرحال آمدن

بجا-شایسته-در هنگام مناسب

دبه در آوردن-جر زدن-از قول خود سر باز زدن-اظهار پشیمانی کردن پس از عقد قرارداد

چروکیدن-چین دار شدن

از سر وا کردن-کاری را سرسری انجام دادن

بازجویی کردن-تحقیق و بررسی کردن

تو دوزی-دوختن از درون

خودفروشی کردن-فاخشگی کردن-خیانت کردن

ته کیسه-آن چه که پس از دادن خرج ها در ته جیب و کیسه به جا می ماند

دیگجوش-خوراکی مانند آش که در شب های جمعه و عید می پختند

تف به روی تو-زهی بی شرم که تویی

پا برهنه وسط حرف کسی دویدن-کسی را قطع کردن- آفتابه برداشتن

اطفال باغ(گل‌های تازه)

دست به سینه ایستادن-در نهایت ادب و آماده ی فرمان ایستادن

تازه داماد-پسری که تازه ازدواج کرده است

بد اخم-عبوس و ترشرو

روی آب نشستن-سوار قایق یا کشتی شدن

پیاده روی-راه پیودن با پای پیاده

دستی-به عمد-از روی تعمد
دست کسی را خواندن-یه اندیشه و نقاط ضعف کسی پی بردن
استخوان را پیش گاو و کاه را پیش سگ انداختن(کار را به نااهل سپردن)

با هم خواندن-تطبیق کردن-هماهنگ بودن
دست کسی را بند کردن-به کاری گماشتن

پاپوش درست کردن-پرونده درست کردن- توطئه کردن

دست بالا-حداکثر
دلخور-رنجیده-ملول-گله مند

جفت کردن کفش های کسی-بیرون کردن کسی از جایی

بازار شام-جای شلوغ و در هم و بر هم

ترک هوا شکستن-کاهش یافتن شدت سرما

به خورد کسی دادن-به زور به کسی خوراندن-به کسی قالب کردن

 

رودربایستی-ملاحظه-مراعات-شرم و حیا

جیب خالی پز عالی-کسی که در عین تهی دستی افاده دارد و خودش را با ظاهرسازی بگیرد
 

رو به راه شدن-آماده و مهیا شدن
درد-نفرینی مانند کوفت-زهرمار-مرض

زنیکه-زنکه

از خود بودن-خودی بودن-محرم بودن

تنه خوردن-وارد شدن فشار تنه ی کسی به تن کس دیگر

چلچل-خال خالی-ابلق

 

پر آب و تاب-به تفصیل-با اوصاف بسیار

تو حرف کسی دویدن-حرف میان حرف آوردن-حرف کسی را قطع کردن
چیزی بار کسی نبودن-علم و آگاهی نداشتن-شعور نداشتن

جای پا-اثر-نشانه-رد

دله بازی-رفتار آدم دله

دو پهلو-دارای ابهام-کنایه دار

بسلامت-همراه با تندرستی-تندرست-در پاسخ به خداحافظی گفته می شود

دست پیش را گرفتن-خود را محق وانمود کردن

 
افسارگسیخته(سرکش)
دست پیش را گرفتن-خود را محق وانمود کردن

اَنف کسی معیوب بودن(ابله بودن، خل بودن)

به درک واصل شدن-به درک رفتن-برای با نفرت خبر مرگ کسی را دادن بکار می رود

زیگزاک رفتن-به چپ و راست پیچیدن-مستقیم نرفتن

درو کردن-پشت سر هم با گلوله زدن و انداختن

رَب و رُب ندانستن-ساده دل بودن-چیزی نفهمیدن

در آستین داشتن-حاضر و آماده داشتن
تر و خشک کردن-رسیدگی کردن-پرستاری کردن

خیساندن-در آب فرو بردن-در آب گذاشتن-خیس کردن

زاغ سیاه کسی را چوب زدن-پنهانی مراقب کسی بودن

آی زکی(در مقام ریشخند و تحقیر گفته می‌شود)

اَجق وَجق-چیزی با رنگ‌های تند و زننده-دارای ترکیب ناهماهنگ

 

بی صفت-بی بهره از صفات خوب انسانی
 

تنه ی کسی به تن آدم خوردن-عادت و خوی کسی را پذیرفتن

دون-برنج خوب نپخته-دانه هایی که به پرندگان می دهند

چرکمرده-نگا. چرکمُرد
زور گو-کسی که خواست های خود را تحمیل می کند
آفتاب کردن(برای خشک کردن جلو آفتاب گذاشتن)

خاله خاک انداز-همنشین سر و زبان دار

خرکی-سخت بی ادبانه-خارج از ظرافت

بابا ماما-همه کاره ی محل-بزرگ لوطیان

آبستن فرزندکش-دنیا-روزگار
چشم چرانی-هرزه نگاهی-به رن و دختر مردم نگاه کردن