منتخبی از فرهنگ لغات و اصطلاحات کوچه بازاری قسمت 169

خون سیاوش-انگیزه ای که سبب نابودی دو خانواده-دو شهر یا دو کشور شود

جفت کردن کفش های کسی-بیرون کردن کسی از جایی
دود از کله ی کسی برخاستن-سخت شگفت زده شدن-حیرت بسیار کردن

آستین افشاندن-رقصیدن-انکارنمودن-انعام دادن

آسمان سوراخ شدن(رویداد بزرگ پیش آمدن)

خرج رو دست کسی گذاشتن-کسی را در خرج انداختن

تا-لنگه-همتا

پا سوخت-پا بد-بد شانس

دل و حوصله-آمادگی-حاضر بودن برای انجام کاری-شور و اشتیاق

جیب کَن-کسی که کارش اخاذی و تلکه است-کسی که دیگران را می دوشد

حیوونکی-نگا حیوانکی

باب دهان-موافق سلیقه-مطابق میل-خوشایند

تن در دادن-به کاری حاضر شدن-انجام کاری را پذیرفتن

تو گود-ظرف عمیق برای آش و سوپ و جز آن ها

افت کردن-کاهش یافتن-کم شدن

جیگر-نگا. جگر-خطابی میان دوستان صمیمی به معنی عزیزم-عزیز دلم
ته گیلاس-نوشیدنی کمی که ته گیلاس مانده است
دَرَنگ-صدای شکستن چیزی یا زدن سیلی
از گلیم خود پا را درازتر کردن(از حد (توانایی) خود تجاوز کردن)

چروکیده-چین دار شده-ناصاف
خیال کسی را راحت کردن-موجب اطمینان خاطر کسی شدن-به کسی جواب رد دادن

دهنه ی کسی را کشیدن-جلو حرف زدن کسی را گرفتن

تبدیل به احسن کردن-چیزی را با چیز بهتری عوض کردن

خوردن بلا به جان-اصابت بلا با جان

آب نخوردن چشم(امید نداشتن)

حاج خانم-عنوان احترام آمیز برای زنان مسلمان سالمند
بستری-خوابیده در بستر-بیمار
پایگیر کسی شدن-زیان یا جرمی به کسی افتادن

تسمه پروانه-تسمه ای که پروانه ی موتور را به گردش در می آورد

حنز پنزر-نگا. خرت و پرت

زَوال-مست مست-لول

 

داش-لوطی-مشدی

آجیل دادن-رشوه دادن-حق و حساب دادن

از گرد راه رسیده-تازه‌وارد-هنوز به کار دیگری نپرداخته

آسمان با زمین دوختن(داشتن کمال مهارت در تیراندازی)

خوردنی-غذا-قابل خوردن

چُل کلید-جام درویشان

خوش بیار-آن که کار و روزگار بر وفق مرادش می گذرد-خوش شانس

 
تُف به دهن-حیرت زده

دنگ کسی گرفتن-هوس نابه جا کردن برای انجام کاری-تصمیم ناگهانی برای کاری گرفتن

دستگیره-وسیله ی باز و بسته کردن در و پنجره-کهنه ای در آشپزخانه برای برداشتن دیگ از روی اجاق

خوشان خوشان-نهایت خوشی و لذت

از شوخی گذشته(حالا برسیم به مطالب جدی)

جِر انداختن کسی را-اوقات کسی را تلخ کردن-خشمگین کردن کسی

رنجیده شدن-آزرده خاطر شدن-آزرده دل شدن

به جلز و ولز افتادن-به گریه و التماس افتادن

چاییدن-سرما خوردن-زکام کردن

آن سفر(آن بار، آن دفعه)

از پا درآمدن(افتادن، سخت خسته و درمانده شدن)

آجر شدن نان(از بین رفتن درآمد)
دان پاشیدن-دانه ریختن-به قصد گرفتار کردن کسی به او امتیازات دادن

زخم و زیلی-خونین و مالین-پر زخم
 

روی شاخ بودن-مسلم بودن-قطعی بودن
 

ریختن پشم و پیله ی کسی-از میان رفتن قدرت کسی-ضعیف شدن کسی

 

 

جلو بُر شدن-مورد حمله قرار گرفتن

دَم گرفتن-همنوایی کردن در خواندن و سرود-کنایه از توافق و پشتیبانی

آب از لب و لوچه‌ی کسی سرازیر شدن-تمایل شدید داشتن-به طمع افتادن

دوبلور-دوبله کننده

چهار قُل-چهار سوره ی قرآن که با قُل آغاز می شود

پلاس بودن-ویلان و سرگردان بودن

تو دل برو-با نمک و گیرا-کسی که مورد توجه قرار می گیرد

بی سواد-آن که نمی تواند بخواند و بنویسد-نادان و بی معلومات

زیر بار رفتن-قانع شدن-تحمل کردن

ترک نشاندن-پشت سر نشاندن کسی

بریدن از هم-قطع رابطه کردن

چپ دادن-رد کردن

 
خرکچی-چارپادار

جای کسی را خالی کردن-در جایی از کسی یاد کردن و آرزو کردن که کاش می بود

تِک تِک-صدای کارکردن ساعت

دست-بار-دفعه-مرتبه-واحد وسایل گوناگون

دق مرده-گرفتار شده به بیماری دق-غمگین

زینه-پله

به عرب و عجمی بند نبودن-هیچ پشت و پناهی نداشتن

دور اندیشی-پایان نگری-عاقبت اندیشی

ریغماسی-ضعیف و مردنی-مریض و کم مقاومت

تارتنک-عنکبوت-کارتنک

 

خاطر خواه-عاشق-دل باخته

برهوت-غیر مسکونی-خشک و بی انتها

جز جگر-سوختگی دل بر اثر اندوه و مصیبت

جالباسی-کمد لباس-جا رختی

تیغی-چیزی که با کلاه برداری از کسی گرفته باشند

چهار چشمی پاییدن-با دقت مواظب بودن

آب در هاون کوفتن(کار بی‌هوده کردن)

زیر ابرو برداشتن-آرایش ابرو از طریق برداشتن موهای زاید زیر ابرو

چپه شدن-واژگون شدن به یک سمت-برگشتن
درب و داغان شدن

دل فرو ریختن-سخت وحشت کردن-بسیار ترسیدن
آب به آب شدن-تغییر آب و هوا دادن-بهبود یافتن به سبب سفر
به هوای کسی-به آرزوی کسی-به سودای کسی

آب نخوردن چشم(امید نداشتن)

 

ریختن مو-سخت وحشت کردن

حق-باج سبیل-رشوه

خُردینه-بچه ی خردسال

بالا تنه-از کمر به بالای بدن

چله ی کوچک-بیست روز میان هفدهم بهمن و پنجم اسفند

جنگل مولا-جایی بی نطم و ترتیب-شهر بی قانون
چوب بندی-داربست

خر کسی از پل گذشتن-گره کار باز شدن-از گرفتاری خلاص شدن

پاگیر کسی شدن-ناخواسته رنجی به کسی رسیدن

درو کردن-پشت سر هم با گلوله زدن و انداختن

 

تفنگ ته پر ت-فنگی که با فشنگ شلیک می کند

تخم شر-مردم آزار- شرور
دو دو کردن-دویدن

 
دست چپی-از جناح چپ-مخالف حکومت

با دم خود گردو شکستن-سخت شادمان و خوشحال بودن

جهنم-کلامی که آن را به هنگام بی اهمیت دانستن چیزی می گویند

زبان بازی-چرب زبانی-لفاظی-چاپلوسی

خوش قلق-رام-خوش خوی
آب خنک خوردن(به زندان افتادن)

بار زدن-پر کردن وسیله ی نقلیه از بار-حمل کردن بار

چغل خوری-سخن چینی

خوردن حرف-نگا. حرف را خوردن

خاله در هم-همیشه نگران-همیشه اخم کرده

 

چس دماغ-پر افاده-پر ادعا

بغل خوابی کردن-نزدیکی کردن

 

خم شدن-دولا شدن

آتو-بهانه-دستاویز-نقطه‌ضعف

زهره ترک کردن-سخت ترساندن-از وحشت به حال مرگ انداختن

خوب کاشتن-از عهده ی کاری خوب برآمدن

 

دَم کرده-پر رطوبت-باد کرده
پشت چیزی گذاشتن-با پشتکار دنبال چیزی رفتن-کاری را با اراده ی محکم دنبال کردن

به پول رساندن-فروختن

دم-هنگام

 
 

بلا ،-آدم حیله گر-زرنگ-آسیب-زیان آزار
دو به هم زن-دو به هم انداز

افت کردن(کاهش یافتن، کم شدن)

 

بدهکار نبودن گوش کسی-سخنان را شنیدن و به آن اعتنا نکردن

جاهل پسند-چیزی که جوان

دکان و دستگاه به هم زدن-سر و سامان یافتن-قدرت و ثروت پیدا کردن

 
باج سبیل-چیزی که به ناحق به اشخاص قلدر و مقتدر باید داد
داو-نوبت بازی

چشم غره رفتن-نگاه خشم آلود کردن

ادب‌خانه-مستراح-طهارت‌خانه

از خیر چیزی گذشتن-از چیزی صرفنظر کردن

دراز نوشتن-مطلب را طول دادن-طومار نوشتن

خوش رقصی کردن-چاپلوسی کردن-خود شیرینی کردن

حریم گرفتن-از کسی پروا داشتن-احترام کسی را نگه داشتن

تخم شر-مردم آزار- شرور

بساط در آوردن-الم شنگه راه انداختن-رسوایی به بار آوردن

آب (ها) از آسیاب افتادن(فرو نشستن هیاهو، از یاد رفتن ماجرا)

زرت و زبیل-آت و آشغال-خرده ریزهای کم ارزش

تیپا-ضربه ای با نوک پا-اردنگی

حرف پوچ-سخن بی معنی

 
تلیت-نان خیسانده در غذای آبکی

آرد خود را بیختن و الک را آویختن(کسی که وظایف زندگی‌اش را انجام داده و دیگر توقعی از او نیست)

بردن سر کسی-با سر و صدا کسی را گیج و خسته کردن

ریق افتادن-ریغ افتادن

رانندگی-فن راندن وسایط نقلیه-اصول و قواعد راندن

زیر دل کسی زدن-فدر ندانستن-بی اعتنا بودن

دست به ریش گرفتن-ضمانت و تعهد دادن

دو جین-دوازده تا

دل کسی را آب کردن-به اوج تمنا رساندن-بسیار مشتاق کردن-بی تاب کردن

بزرگداشت-احترام-تکریم

آب به آب شدن-تغییر آب و هوا دادن-بهبود یافتن به سبب سفر

جن زده-دیوانه
آب چشم گرفتن-ترسانیدن-به گریه انداختن

خون کسی از خون دیگری رنگین تر بودن-همسان و هم ارز نبودن-کسی بر کسی ترجیح داشتن

جان کُردی-سخت گیری-مقاومت

تفنگ انداختن-تیراندازی با تفنگ

آفتاب گرفتن(زیر آفتاب خوابیدن)

دررفتگی-حالت در رفته-از بند بیرون آمدن استخوان

خاطر جمع-مطمئن

 
خرخور-چیزی که قابلیت خورده شدن را از دست داده است

ارزانی-بخشیدن-دادن

 

دق دلی-دق دل
حُقه-زرنگ و ناقلا
خرج رو دست کسی گذاشتن-کسی را در خرج انداختن

از چشم کسی برق پریدن-شدت ضربه‌ای را که به کسی وارد شده است نشان می‌دهد

زور زدن-فعالیت زیاد کردن-به کار بردن زور و نیرو
خاله خواهر خوانده-نگا. خاله خاک انداز

چقال-مهمل بقال
آب در جگر داشتن(توانایی مالی داشتن)

خُرخُر-آواز نفس شخص خوابیده

حاشا و کلا-هرگز-ابدن-به هیچ وجه

پیش فنگ-جلوی رو قراردادن تفنگ به طور عمودی

خر کسی از پل گذشتن-گره کار باز شدن-از گرفتاری خلاص شدن

 
 

دست پیش گرفتن-پیشدستی کردن-سبقت گرفتن

جان کُرد کردن-سخت گیری کردن-مقاومت کردن

 

 

خش خش-صدای برخورد چیزهای خشک به یکدیگر-صدای راه رفتن روی برگ های خشک شده

این جور که بویش می‌آید(چنان که از ظواهر امر پیدا است، از فرار معلوم)

 
زیرش زدن-زیر چیزی زدن
پف کرده-بادکرده-ورم کرده

جوش زدن دل-نگران و مضطرب بودن-در دلهره به سر بردن

خانه زاد-نوکر-خدمت گزار

راه حل آسپرینی-راه حل موقت و غیر اصولی

خیط کاشتن-خطا کردن
خبر کسی یا چیزی را آوردن-مرگ و نابودی کسی یا چیزی را اعلام کردن-مردن-نابودی

آفتاب کردن(برای خشک کردن جلو آفتاب گذاشتن)

دزدی گرگی-دله دزدی

باهاس-باید-بایست
حُقه-زرنگ و ناقلا

آفتاب روی پشت بام جمع کردن(کاملا تنگدست بودن)

تو خالی-دروغین-غیر واقعی-بی عرضه-دارای ظاهر غلط اندار

بالا خانه-اتاقی که بر روی آخرین طبقه ساخته می شود

اهل محل-همه‌ی کسانی که در یک محل کار یا زندگی می‌کنند
در رفتن سخن از دهن-سخنی بی اراده گفتن

خوردن چیزی به چیزی-جور بودن چیزی با چیزی

بی خیالش-نگران نباش-اهمیت نده

پیمانکار-آن که مطابق قرارداد انجام کاری را در زمان معین به عهده می گیرد

تکیه-محلی برای روضه خوانی-پشت به چیزی دادن

پر و پا داشتن-پایه و اساس داشتن

بغداد کسی را آباد کردن-شکم گرسنه ی کسی را سیر کردن

زیگزاک-خط شکسته-کنگره دار

خان خانی-پر هرج و مرج-ملوک الطوایفی
این تن بمیرد-سوگندی که یا در اصرار و یا در اثبات حرف خود یاد می‌کنند

دعوا مرافعه-جنگ و جدال بر سر چیزی

دیر کرد-تاخیر-تعویق

جفنگ-یاوه-سخن بی هوده-هرزه

آب سیر-جانور خوش‌رفتار

خانه خانه-سوراخ سوراخ-شطرنجی

اُریب(کجکی، یک بر، یک ور)

چتر باز-مهمان ناخوانده به وقت غذا

دُم کسی را توی بشقاب گذاشتن-به طنز کسی را محترم شمردن

چنگک شدن-چنگ شدن
خاک به دهنم-زبانم لال
پس پناه-جای خلوت در خانه یا کوچه-پستو
اتوکشیده-با سر و وضعی شسته‌ورفته و مرتب

 

حال کسی را جا آوردن-نگا. حال آوردن

 

حرص گرفتن-ناراحت شدن-لج کردن

الدرم بلدرم کردن(بد و بیراه گفتن، ناسزا گفتن)

دست کسی را بند کردن-به کاری گماشتن

جی جی باجی-صمیمیت بسیار زیاد ولی غیر واقعی

افتادن دست-از فرط کار زیاد در دست‌های خود احساس خستگی بسیار کردن

زدن به هر دری-برای رسیدن به مقصود به هر جا و هر کسی متوسل شدن

خال باز-کسی که ورق ها را با تردستی می اندازد و مردم را فریب می دهد
از شیر مرغ تا جان آمیزاد(از سیر تا پیاز)

چهار چوب-محدوده-قاب

ترس بر داشتن کسی را-از وارد شدن به کاری بیم داشتن

چهار عمل اصلی-جمع و تفریق و ضرب و تقسیم
از پس چیزی (کسی) بر آمدن(توان انجام کاری را داشتن، توان هماوردی با کسی را داشتن)
حوصله داشتن-حال مساعد داشتن-تحمل داشتن
دامنی-پارچه ای که با آن دامن می دوزند

روغن ریختن و عسل جمع کردن-نهایت پاکیزگی و نظافت

 

جهیزیه-نگا. جهیز
اهل بخیه(وارد در کار، اهل فن)

تیر گذاشتن و تفنگ برداشتن-نهایت عصبانیت-بد و بیراه گفتن

دو برجی-کبوتری که در یک جا بند نمی شود

 

خودخور-کسی که غم خود را در دل می ریزد و با کسی در میان نمی گذارد

اوستاکار-استادکار-ماهر و مسلط

راه انداختن کار کسی-وسیله ی تسهیل انجام شدن کار کسی را فراهم کردن-رو به راه کردن کار کسی

ختنه سوران-جشنی که به هنگام ختنه کردن نوزاد پسر بر پا می کنند

خاک بر سری-بی آبرویی

از سر دست(کار یا سخنی که فورا و بدون تامل بکنند یا بگویند)

از آب روغن گرفتن(از هر اتفاقی بهره برداشتن)

الفرار-گریز-بگریز !

جا رفتن-مغلوب شدن-خود را کنار کشیدن

دَنگ-صدای به هم خوردن دو چیز

دلچرکی-ناخوشایندی-اکراه

آستین بر چشم گذاشتن(پنهان گریستن)

از کوره در رفتن-به خشم آمدن-آتشی شدن-از جا در رفتن

خانم باجی-همشیره-خواهر خوانده

از کیسه‌ی خلیفه بخشیدن(از دارایی دیگران بخشیدن)

 

از کاسه درآمده-بیرون‌زده-ورقلمبیده

ته ریش گذاشتن-کمی ریش بر صورت نگهداشتن

شعله‌ی آتش

تعارف شاه عبدالعظیمی-تعارف زبانی و غیرجدی

چار چنگولی-سفت و محکم-با دست ها و پا ها

تشریف داشتن-حضور داشتن

به گوزی بند بودن-سست و ناپایدار بودن

روی خون افتادن زن آبستن-بچه انداختن

بزن قدش-دعوت به دست دادن برای نشان دادن توافق و همدلی

خودداری-امتناع-خویشتن داری-شکیبایی
پس گردنی-زدن با کف دست به پشت گردن کسی

اگشت توی شیر زدن و مایه گرفتن برای کسی(برای کسی نقشه کشیدن، از کسی بد گفتن)

این دنده آن دنده شدن-این پهلو آن پهلو شدن

چوب خط-چوبی که پس از هر بار بردن کالا روی آن خطی می کشیدند تا بعد شمارش کنند

چاله میدانی-صفت آدم های بی ادب و بی فرهنگ

درد دل-غم و اندوه درونی

خون گرفته ی کسی بودن-در برابر کسی مسئول بودن

پشت بندی کردن-به انتظار غذا چیز مختصری خوردن

اکبیری-زشت-بی‌ریخت

دوبلاژ-برگردان گفت و گوی فیلم به زبان دیگر
چل و چو-خبر دروغ-شایعه
بی بی-مادر بزرگ-زن سالخورده و محترم

داد سحن دادن-سخن رانی کردن-پر حرفی کردن-حق مطلب را ادا کردن

آل(موجودات افسانه‌ای مانند جن و غول)

تک پا-زمان کوتاه-در فرصتی بسیار اندک
در بردن-بیرون بردن-گذراندن

حال آمدن دل-بازیافتن نشاط-برطرف شدن خستگی

اخ و تف کردن-آب دهان بیرون افکندن

آیۀ یاس خواندن(هرچیزی را پیش از بررسی محکوم به شکست کردن)

پر و بال-امکان-فرصت

خود یا چیزی را با افاده به دیگری نمودن

به تیر غیب گرفتار شدن-دچار حادثه ی ناگهانی شدن-ناگهانی فوت کردن

بند آمدن-متوقف شدن

الکی(بی‌هوده، بی‌خود، دروغکی)

جان به جان آفرین تسلیم کردن-مردن-درگذشتن

خشتک کسی را جر دادن-نگا. خشتک پاره کردن

رگ به رگ شدن-ضرب خوردن و پیچیدن مفصل

خاک انداز-وسیله ای برای گردآوردن و حمل آشغال و زباله

 

پیاز مو-ریشه و بیخ مو

آدم نچسب-کسی که جاذبه‌ای ندارد و علاقه دیگران را جلب نمی‌کند

 
به مشروطه ی خود رسیدن-به هدف خود دست یافتن

جِر دادن-پاره کردن-در مقام تهدید نیز می گویند
آهوی شیرافکن(چشم محبوب)

پایانه-ترمینال-نقطه ای که یک داده وارد دستگاه می شود و یا از آن خارج می شود
خوش تراش-خوش اندام-خوش قد و بالا

 

پیش چشم داشتن-در برابر چشم قرار دادن

خجالتی-کم رو-پرحیا
خلق تنگی-عصبانیت-خشمگینی

دل توی دل نبودن-بی تاب و بی قرار بودن

زاغه نشین-کسی که در خانه ای محقر و آغل مانند زندگی می کند

دیالله-زود باش دیگه !
پابوسی-زیارت

آسیاب‌گردان(کسی که به‌خوبی از عهده‌ی کارها بر می‌آید)

زت زیاد-کوناه شده ی “عزت زیاد” در زبان لوطی ها
زیج نشستن-خانه نشین شدن-انزوا گزیدن-از دوستان بریدن
تفنگ ته پر ت-فنگی که با فشنگ شلیک می کند

آب خنک خوردن-به زندان افتادن

به حال آوردن-به هوش آوردن-به کسی شور و حال دادن

بوق سگ-بسیار دیر وقت

چانه کردن-تقسیم کردن خمیر نان به گلوله های مساوی

پایین تنه-از کمر به پایین-قسمت پایین لباس-کنایه از آلت تناسلی

چنار امام زاده صالح-متلک بد

تو روی کسی چیزی گفتن-رو در روی کسی چیزی گفتن

از کاسه درآمده-بیرون‌زده-ورقلمبیده
اما توی کار آوردن(شک و تردید درست کردن، اشکال‌تراشی کردن)

تخت خوابیدن-راحت و آسوده خوابیدن
چار طاق باز گذاشتن-کاملن باز گذاشتن

 

خاله بی بی-نوعی آش

پوست کنده-رک و بی پرده
پیاده شو با هم بریم-این قدر تند نرو

انگار نه انگار(موضوع را نادیده بگیر!، گویی وجود نداشت)

دست فروشی-شغل دست فروش

خاک به سری کردن-همبستر شدن زن با شوهر

حرص زدن-زیاد خواستن-کم صبری کردن

تلیت-نان خیسانده در غذای آبکی

راست و ریس-موانع و معایب

آستین از دهان برداشتن(خندیدن)

 

رودل-سنگینی معده
آتش به جان ( گور) گرفته(ذلیل‌شده، ورپریده)

پادرازی-نوعی شیرینی به اندازه ی کف پا

درزن-دوجین-دوازده تا از چیزی

چاپچی-دروغ گو-لاف زن

بروز دادن-فاش کردن-آشکار ساختن-لو دادن

با کاره-کسی که هر کاری از او ساخته است

آب به ‌زیر کسی آمدن(سراسیمه شدن)
زدن به سر کسی-ناگهان فکری به سر کسی آمدن-عقل خود را از دست دادن

برادر خواندگی-ایجاد برادری با دیگری-دوستی بسیار نزدیک و صمیمی

آب‌زیرکاه-حیله گر-فتنه انگیز-دو رو

تحت الشعاع قرار دادن-زیر نفوذ و تاثیر قرار دادن

دَمب چیزی را چسبیدن-کاری را پی گیری کزدن و ادامه دادن

جگر گوشه-فرزند
افسارگسیخته(سرکش)
خوش آب و هوا-معتدل-کنایه از جایی که در آن وسایل خوشی فراهم باشد
زدن به کمر کسی-نوعی نفرین و دشنام است

پیشس گیری کردن-جلوگیری کردن-دفع

دست و پنجه نرم کردن-گلاویز شدن-جنگیدن