فهرست کامل فرهنگ لغت مردم کوچه و بازار قسمت سوم

آتش سوزاندن(شیطنت و شرارت کردن)

بند شدن در جایی-قرار یافتن-ساکن شدن-آرام گرفتن

خرج کردن-هزینه کردن-صرف کردن

پخش و پلا-پراکنده-تار و مار

اَتَر زدن-فال بد زدن

داغ چیزی را به دل کسی گذاشتن-کسی را از چیزی محروم ساختن و در حسرت آن گذاشتن

اَنف کسی معیوب بودن(ابله بودن، خل بودن)

آب دادن بند-خود را لو دادن-فرصت را از دست دادن

آسمان‌جل(ندار، بی‌چیز، کسی که رواندازش آسمان است)

آتشِ تر-شراب-لب معشوق
دست کسی را توی حنا گذاشتن-کاری را به کسی تحمیل کردن

چوب در چیزی کردن-تحریک کردن

دَم دار-هوای گرم و پر رطوبت

دست آموز-تربیت شده-آموخته

خاله خرسه-دوست نادان

جوشکار-کسی که قطعات فلزی را به هم جوش می دهد

از نافِ جایی آمدن(کاری را به‌خوبی اهل جایی انجام دادن)
آخش درآمدن-از درد نالیدن

از دندۀ چپ پا شدن-سخت عبوس و کم‌حوصله بودن

چله ی زمستان-سرمای سخت

خر شدن-عقل خود را باختن-فریب خوردن

دست به سینه-آماده ی فرمان-در نهایت ادب و احترام

چهار عمل اصلی-جمع و تفریق و ضرب و تقسیم

خراب شدن-از کار افتادن-منحرف

بالای منبر رفتن پشت سر کسی-از کسی غیبت کردن-پشت سر کسی بد و بیراه گفتن

راه باز است و جاده دراز-اگر می توانی به قصد خود عمل کن

خرده پا-کاسبان جزء و کم سرمایه

چُس افاده-افاده ی بی جا

بی زحمت-لطفا-خواهش می کنم

دست اندر کار شدن-آغاز به کاری کردن
پوست خربزه زیر پای کسی انداختن-کسی را به دردسر انداختن
چس گرگی پا شدن-صبح زود برخاستن
دل توی دل نبودن-بی تاب و بی قرار بودن

دَنگال-جادار-بسیار فراخ

تاریخچه-تاریخ مختصر

خر لنگ خود را به منزل رساندن-با وجود سختی کار را به پایان رساندن

دندان کسی پیش کسی گیر کردن-عاشق کسی شدن-شیفته ی کسی شدن

اجاق کسی کور بودن-نازا بودن-بی فرزند بودن

حرص گرفتن-ناراحت شدن-لج کردن

آسمان را سِیر کردن(سخت خوشنود بودن، لذت بسیار بردن)

داداشی-برادر در زبان کودکان

آینه‌ی دق(آینه‌ای که شخص خود را در آن عجیب و غریب می‌بیند – شخص عبوس و بدقدم)

 

چَکه-شوخ و بذله گو

آتش‌بیار معرکه-فتنه‌انگیز میان دو دشمن

دو برجی-کبوتری که در یک جا بند نمی شود

چشم ورقلمبیده-چشم بیرون زده

آفتاب کسی به زردی رسیدن(به پایان رسیدن دوران زندگی و یا قدرت و نفوذ کسی)

به لجن کشیدن-مفتضح کردن-رسوا و بی آبرو کردن

خانه آباد-عبارتی برای تحسین است

آب از دریا بخشیدن-از کیسه‌ی خلیفه بخشیدن

 

ترس بر داشتن کسی را-از وارد شدن به کاری بیم داشتن

خواب به خواب شدن-خواب از سر پریدن-بدخواب شدن
از گرد راه رسیده(تازه‌وارد، هنوز به کار دیگری نپرداخته)

جِر زن-کسی که در بازی یا کاری دبه در می آورد

 

آدم بی‌معنی-آدم بی‌خود

دُنگ-سهم-حصه
زر زر-صدای گوش خراش و یکنواخت-آواز گریه ی نامطبوع بچه

 

دادار دودور-عِرض و ناموس زن-آلت تناسلی مرد-هارت و پورت

جُستن-چیز گمشده را یافتن

عینک ذره بینی بسیار قوی

حیا را خوردن و آبرو را قی کردن-بسیار بی حیا و گستاخ بودن

بزن قدش-دعوت به دست دادن برای نشان دادن توافق و همدلی

ژاندارمری-نهادی که عهده دار حفظ نظم و قانون در بیرون از منطقه های شهری است

تنگاتنگ-بسیار نزدیک به هم-بدون فاصله
آنکادر کردن(اصطلاحی در ارتش برای جمع‌کردن رختخواب)

آفتاب از کدام طرف در آمده؟(چه عجب از این طرف‌ها؟!)

چرت و پرت-حرف مفت-حرف بی خود

بی تخم و ترکه-بی فرزند-بی نسل
دیزی پشت سر کسی بر زمین زدن-بی اعتنایی کردن به قهر کردن و رفتن کسی

خر کریم را نعل کردن-رشوه دادن-راضی کردن

حاجیت-بنده

از آب گل آلود ماهی گرفتن-از اوضاع درهم و آشفته بهره گرفتن

ارزیاب(کسی که بها و ارزش پولی چیزی را تعیین می‌کند)

 

جانور-کرم شکم و معده

دو به دست کسی افتادن-به دست آوردن فرصت برای اعمال نظر-قدرت نمایی یا انتقام جویی

تَک-بی نظیر-مفرد-تنها

زبان بازی-چرب زبانی-لفاظی-چاپلوسی

درز کردن-فاش شدن-آشکار شدن

این سفر-این بار

پیش قسط-پرداختِ پیش از آغاز قسط بندی
دوش فنگ-نهادن قنداق تفنگ در کف دست و لوله ی آن بر دوش
آب در جگر داشتن(توانایی مالی داشتن)

چس نفسی-پر حرفی-روده درازی

تر و فرز-چست و چابک
با کسی ندار شدن-با کسی خودمانی

آش پشت پا-آشی که در روز سوم پس از رفتن مسافر بپزند و به فقرا بدهند

از دل و دماغ افتادن-شور و نشاط خود را از دست دادن-بی‌حوصله شدن

از هول هلیم توی دیگ افتادن(از حرص و طمع زیاد به جای سود زیان دیدن)

اشتر گربه(چیزهای نامتناسب با هم)

دوا به خورد کسی دادن-مسموم کردن-به زور به کسی دارو یا مشروب خوراندن

 
حرص کسی را درآوردن-کسی را خشمگین کردن

پالان خروس-کنایه از چیزی که وجود ندارد برای نشان دادن نداری مطلق

زنده بلا، مرده بلا-کسی که هم در زندگی و هم پس از مرگ موجب زنج و آزار مردم است

 

دست چپی-از جناح چپ-مخالف حکومت

رمبیده-خراب شده-فرو ریخته
اِرا(هنگامی که کسی نمی‌تواند و یا نمی‌خواهد به چرایی پاسخ دهد آن را به طنز می‌گوید)

 

 

تر و خشک کردن-رسیدگی کردن-پرستاری کردن

جواب دوپهلو-جواب نامشخص و مبهم

هرماری-ز خوردنی یا نوشیدنی تلخ-کار سخت و دشوار
حاضر جواب-کسی که برای هر موردی پاسخ آماده دارد

این خاکدان(دنیا)

بیسار-فلان

دود چراغ-کشیدن شیره

رو دستی-نوعی دستکش-ضربه ی روی دست-حقه-کلک

بفرما زدن-تعارف کردن

زیپو-بی رنگ و رو-بی رمق-رقیق و بی مزه

چپری آمدن-زود آمدن

دامن بر آتش زدن-فتنه ای را شدیدتر کردن

تو دل شیر رفتن-جرات فراوان داشتن

در دست-آماده-حاضر

جرواجر کردن-پاره پاره کردن

در دهان افتادن چیزی-مشهور شدن چیزی-فاش شدن-رسوا شدن

 

باد گرفتن-مغرور شدن

خونی-قاتل-دشمن سخت-مخالف شدید
 

دُم سیخ شدن-سقط شدن-مردن

دق دلی-دق دل

دو علی گلابی آمدن-بچه ترساندن-تهدید توخالی کردن-توپ و تشر آمدن

خیس خوردن-آب به خود گرفتن-با مایعی مخلوط شدن

تیپ هم-جور-هماهنگ-متناسب

 

خِر-حنجره-گلو

روی چشم-اطاعت می شود !

چشم دو دو زدن-تکان تکان خوردن چشم

آسمان به زمین آمدن(رویدادی مهم و عجیب پیش آمدن)

 
آبدیده(جلا یافته، آزموده و مجرب)

تشنه ی چیزی بودن-یه چیزی سخت اشتیاق داشتن

از کار در آمدن(آزموده شدن، نتیجه دادن)

آلنگ دولنگ-چیزهای بی‌هوده‌ای که به‌عنوان زینت به چیزی می‌آویزند

ری کردن-زیاد شدن و برکت کردن برنج و آرد و مانند آن ها پس از ریختن آب بر آن ها

دو دستی-با هر دو دست

خبر کسی یا چیزی را آوردن-مرگ و نابودی کسی یا چیزی را اعلام کردن-مردن-نابودی

الانه-همین حالا-هم اکنون

زن-عاری از مردانگی-ناجوانمرد-ترسو

 

چای نیک-قوری و کتری چای
از سر وا کردن-کاری را سرسری انجام دادن

بد چشم-شور چشم-آن که چشم زخم برساند-مردی که به زنان نامحرم با شهوت بنگرد

حاج بادام-گونه ای شیرینی از آرد و بادام و شکر

تو به تو-گوناگون-لا به لا

چرچر کسی را به راه انداختن-اسباب عیش و نوش کسی را فراهم کردن
ریسه شدن-پشت سر هم قرار گرفتن-به دنبال هم به جایی رفتن

رد دادن-به غفلت کسی یا چیزی را از زیر دست رد کردن-صرف نظر کردن

دست به یقه شدن-دست به گریبان شدن

پلاسیده-پژمرده-چروکیده

اُق گرفتن-حالت تهوع پیدا کردن

 

دور پرواز-پرواز کننده تا فاصله های بسیار

دور زدن-چرخیدن و تغییر جهت دادن

بادپا-تند رو-تیز تک

انگشت‌پیچ(نوعی گز رقیق)

دو دل-مردد-بی تصمیم
دست کسی آمدن-آگاهی پیدا کردن-فهمیدن-بو بردن

 

دستشویی-توالت-مستراح
خوش لعاب-زود جوش-خوش مشرب

تک خال-به ترین در میان هم ردیف های خود

 

زبان بسته-برای تحقیر به آدم های بی عرضه یا کم آزار گفته می شود

آب تاختن(پیشاب کردن)

زمخت گفتن-دشنام دادن-سخنان درشت گفتن
با رنج و زحمت بسیار چیزی به‌دست آوردن

چته ؟-تو را چه می شود ؟
دانه ی درشت برچیدن-به دستمزد کم قانع نبودن
جنگل مولا-جایی بی نطم و ترتیب-شهر بی قانون

بد بیاری-بد شانسی-ناسازگاری بخت-چپلی

تخمی-به درد نخور-بی مصرف
زغال اخته-میوه ای از زیتون کوچک تر و ترش مزه

تفنگ بادی-تفنگ ویژه ی بازی کودکان
دختر سعدی-دختری که بیش تر در بیرون از خانه و کم تر در خانه است

 

دادار دودور-عِرض و ناموس زن-آلت تناسلی مرد-هارت و پورت

اشک تمساح-گریه ی دروغین

بد مست-کسی که هنگام مستی هرزه گویی کند و عربده بکشد

اُرد کسی را خواندن(به حرف کسی گوش کردن، اهمیت دادن)

راه باز است و جاده دراز-اگر می توانی به قصد خود عمل کن

از آب درآوردن-عمل آوردن-انجام دادن

دیگجوش-خوراکی مانند آش که در شب های جمعه و عید می پختند

پاشنه ی دهان را کشیدن-دشنام فراوان دادن

جان بر لب نهادن-به کاری خطرناک اقدام کردن-آماده ی مرگ شدن

چار نعل-به سرعت-به تاخت

چارخانه-شطرنجی

خشتک-وسط درز دو پا در شلوار

چندش آور-تکان دهنده-دل به هم زن

ربغ رحمت را سر کشیدن-مردن

خوراک-مصرف یک دوره ی معین

جیره ی کسی را روی یخ نوشتن و جلو آفتاب گذاشتن-با کسی دشمنی کردن

این پهلو آن پهلو شدن-این دنده آن دنده شدن-غلتیدن از پهلویی به پهلوی دیگر

استخوان در گلو داشتن(رنج و سختی کشیدن)

از سرما چاقو دسته کردن-به پهلو دراز کشیدن و زانوها را روی شکم جمع کردن و دست‌ها را میان پاها فرو بردن

دهن کسی لق بودن-رازدار نبودن
 

پات-بی آبرو-بی تربیت

از قماش چیزی (کسی) بودن(از جنس چیزی بودن، از تیپ کسی بودن)

دندان تیز کردن-طمع کردن

دروازه بان-محافظ دروازه در فوتبال-گلز

چپ دادن-رد کردن

بالا آمدن کفر کسی-بی نهایت خشمگین شدن

بالای منبر رفتن پشت سر کسی-از کسی غیبت کردن-پشت سر کسی بد و بیراه گفتن
آینه‌ی زانو(برآمدگی زانو)

البرز-بلندقامت-دلیر

تریت- تلیت

پا به ماه-آبستنی که در ماه آخر خود است

زانو-قطعه ی استوانه ای با زاویه های گوناگون برای تغییر مسیر لوله یا گرفتن انشعاب

ته نشین-رسوب کرده

از زور پسی به گربه آقا عمو گفتن-با دشمنی که دفع آن نمی‌توان-مدارا کردن
چای دان-جای نگهداشتن چای خشک

جای مهر گذاشتن-چیزی را به عمد در جایی گذاشتن تا به آن بهانه دوباره به آن جا آمدن
دلخور کردن-مایه ی گله مندی و نارضایتی کسی را فراهم کردن

درگیر شدن-گرفتار شدن-دچار آمدن-برخورد کردن

خرج جیب-توجیبی-خرج غیر لازم

دور گرفتن-به چرخش افتادن-پشت سرهم سخن گرفتن

پیله کردن دندان-ورم کردن لثه

حساب کردن-پرداختن خرج

چشم و ابرو نازک کردن-ناز و افاده کردن

باردار-آبستن-حامله

 

از دور دستی برآتش داشتن(آشنایی سطحی و ناکافی با چیزی داشتن)

زیر و بالا گفتن-دشنام های زشت به کسی دادن

دو لَتی-در دو لنگه ای

پساب-آبی که پیش از این در آن چیزی خیسانده یا جوشانده باشند

 
تغ و لغ-چیزی که نظم خود را از دست داده است-سست

تک و تنها-یکه و تنها-به تنهایی

بد آمدن-برخوردن به کسی-ناراحت شدن

 

اُریب-کجکی-یک بر-یک ور

خیارک-ورم و آماسی که در کش ران و بغل پیدا شود
آهوی خاور-آفتاب

اشک تلخ-شراب-اشک عاشق
دستبوس-زیارت-دیدار-شزفیابی

پر بدک-خیلی بد

بی سر و ته-بی معنی-بی هوده-بی نظم

اختلاط کردن-بی‌هدف از این در و آن در گفت‌وگو کردن

زیر پای خود را سست دیدن-موقعیت خود را نااستوار دیدن-شغل و سمت خود را در خطر دیدن

 
پسرخاله ی دسته دیزی-خویشاوندان نزدیک

 

باد خوردن-هوا خوردن

تنه ی کسی به تن آدم خوردن-عادت و خوی کسی را پذیرفتن

از بیخ عرب بودن(یکسره منکر شدن، به‌کلی زیر چیزی زدن)

داشتن-مشغول بودن
ته نشست-رسوب

راحت کردن-کشتن

خر بی یال و دم-احمق-نادان

خودم جا، خرم جا-تکیه کلام کسانی که همه چیز را از دریچه ی منافع شخصی می بینند. من که دارم گور پدر بقیه

بند را آب دادن-فرصتی را از دست دادن-خود را لو دادن-رسوایی به بار آوردن

 
از دندۀ چپ پا شدن(سخت عبوس و کم‌حوصله بودن)

پُر توپ-خشمگین

خوردن سر کسی-سبب مرگ کسی شدن-کسی را دق مرگ کردن-در نتیجه ی پرحرفی کسی را کلافه کردن
زود رنجی-نازک دلی-حساسیت

زدن به هر دری-برای رسیدن به مقصود به هر جا و هر کسی متوسل شدن

پس انداز کردن-پول کنار گذاشتن-صرفه جویی کردن

حال نداشتن-مریض بودن-بی حال بودن
خُلق تنگ-عصبانی-خشمگین
دماغ کسی را سوزاندن-کسی را ناکام کردن-در حسرت گذاشتن

دبیر-آموزگار دبیرستان-فرد صاحب مقام در یک حرب-وزارت خانه یا سفارت

چار چشمی-با دقت و مراقبت کامل

زیر دندان کسی مزه کردن-از چیزی خوش آمدن-خواهان تکرار چیزی بودن

دور برداشتن-گرم شدن-مبالغه کردن-کش دادن-عصبانی شدن

 

 

التفاتی-داده شده-مرحمتی-اعطا شده

چوب خوردن-تنبیه شدن
رشته برشته-حرف های بی هوده و بی معنی

به هم زدن دم و دستگاه-سر و سامان دادن-درست کردن-تشکیل دادن

 

توپ بستن به مال-حیف و میل کردن مال-ولخرجی کردن

تف انداختن-تف کردن-سخت اظهار نفرت کردن

در تشک پر قو خوابیدن-از هر جهت آسوده و بی خیال بودن

پس گردنی-زدن با کف دست به پشت گردن کسی

حاشا زدن-انکار کردن امر مسلم

زیختن آب پاک روی دست کسی-یکسره نومید کردن کسی

 

 

راحت کردن-کشتن
حدس زدن-پنداشتن-گمان کردن

پیچه-دل درد-مالش رفتن شکم

از پاشنه در کردن(پیاده راه درازی را طی کردن)

باری به هر جهت کردن-در انجام کاری تعلل و تردید کردن

 

چموش-سرکش-یکدنده
اتصالی کردن-در یک مدار یا سیم‌های برق جریان ناخواسته روی دادن

پشت دستی زدن-برای تنبیه به پشت دست بچه زدن
پا منبری-شاگرد روضه خوان

خاص و خرجی-ممتاز و معمولی

بار کسی کردن-دشنام دادن-بد و بیراه گفتن- کلفت بار کسی کردن

دکان کسی را تخته کردن-کسب کسی را از رونق انداختن-دست کسی را از چیزی کوتاه کردن

 

آب سیر-جانور خوش‌رفتار

بند نشدن سنگ روی سنگ-نا آرام بودن اوضاع-وجود نداشتن نظم و امنیت

از زور پسی به گربه آقا عمو گفتن(با دشمنی که دفع آن نمی‌توان، مدارا کردن)

رد کردن-برگردانیدن-پس دادن-رفوزه کردن-از سر باز کردن-پنهانی دادن-پنهانی عبور دادن

بشکن بشکن-وقت شادی و شادمانی-جشن و سرور

به خشت افتادن-متولد شدن-به دنیا آمدن

 

بی پیر-آدم بد و تربیت نشده-چیز سخت-کار دشوار

پهلوان پنبه-درشت اندام ولی بی زور-پهلولن دروغی
از زبان کسی مو در آمدن(کنایه از فرط تکرار و بی‌نتیجه بودن سخنی است)

گذری(دیدار کوتاه، سرپایی)
آدم ثانی-حضرت نوح
از چیزی زدن-از مقدار چیزی کسر کردن

ابرو نازک کردن-ابرو تنگ کردن
 

خودرنگ-دارای رنگ طبیعی

باری از دوش کسی برداشتن-رنج و زحمت کسی را کم کردن

تو آسمان ها سیر کردن-در خیال و تصور بودن-در عالم هپروت بودن

زاغه-جای نگاه داری گاو و گوسفند-حانه ی بسیار محقر-انبار مهمات

پاشنه ی کفش ور کشیدن-آماده ی انجام کاری شدن

چشم چپ به کسی انداختن-دشمنی کردن با کسی

رمباندن-خراب کردن

پا روی هم انداختن-بی خیال بودن-بی توجه بودن

خوراکی-خوردنی ها جز غذای روزانه-تنقلات-خوردنی

پینه بستن-سخت شدن پوست کف دست و پا

از چنگ دزد در آمدن و به دام رمال افتادن-از باران به ناودان پناه آوردن

تزریقات-بخش ویژه ی تزریق آمپول

چوب زیر دم کردن-تحریک کردن

حرف پراندن-بدون اندیشیدن چیزی گفتن

دو برجی-کبوتری که در یک جا بند نمی شود

زدن به قدش-دست دادن به شیوه جاهلی که با صدا همراه است و هنگام رسیدن به توافق در انجام کاری گویند

بی امان-پیگیر-دائم-پیوسته

دست پاچه-شتاب زده-مضطرب

خر رنگ کن-خوش طاهر بد باطن

آدم ثانی(حضرت نوح)
خنده ی نخودی-خنده ی لوس و بی مزه

بی سیرت-بی آبرو
بی عرضه-بی لیاقت-بی مصرف
راحتی-دمپایی

این در و آن در زدن(برای انجام کاری کوشش بسیار کردن)
خوش معامله-خوش حساب-کسی که آلت تناسلی قوی دارد

از کسی خوردن(توانایی مقابله با کسی را نداشتن)

پوست خربزه زیر پای کسی انداختن-کسی را به دردسر انداختن

دروغ دسته نقاشی-دروغ گنده-دروغ شاخدار

 

جک و جانور-جانوران موذی مانند عقرب و رطیل و کرم و مانند آن ها

چشم و گوش کسی را باز کردن-کسی را با مسایل اجتماعی آشنا کردن
دل کسی را به دست آوردن-کسی را با نیکی و محبت از خود خشنود کردن

اسباب زحمت-کسی یا چیزی که موجب دردسر و آزار شود

بلا ،-آدم حیله گر-زرنگ-آسیب-زیان آزار

دنگ کسی گرفتن-هوس نابه جا کردن برای انجام کاری-تصمیم ناگهانی برای کاری گرفتن

خواهر کسی را گاییدن-دخل کسی را آوردن-کلک کسی را کندن

 

حرف کسی شدن با کسی-با کسی مشاجره پیدا کردن

حرف خود را به کرسی نشاندن-نظر خور را به کسی قبولاندن یا تحمیل کردن

تا برداشتن-تا شدن-خم شدن

بنگی-معتاد به حشیش

خال زدن-پیدا شدن خال در جایی از بدن یا لکه در چیزی-خال کوبی کردن

شعله‌ی آتش

پا منبری-شاگرد روضه خوان

جیک جیک-آواز پرندگان-سخنی که فهمیده نمی شود

رج بستن-به ردیف کردن-دسته کردن

تاخت زدن-عوض کردن چیزی با چیزی