منتخبی از اصطلاحات کوچه بازاری و خیابانی ایرانی قسمت 74

با کسی تلیت شب جمعه خوردن-با کسی هم منفعت نبودن

 

بُز آوردن-بد آوردن-بد شانسی آوردن

اسب را گم کردن دنبال نعلش گشتن-اصل را از دست دادن و دنبال فرع گشتن

خروس جنگی-کسی که به اندک چیزی به ستیزه برمی خیزد

زبان فهم-کسی که مطلب یا سخنی را خوب در می یابد

انسان(آدم خوب و پایبند به اصول اخلاقی)

خط زدن-با خط کشیدن روی چیزی آن را باطل کردن

تعارفی-کسی که بیش از اندازه اهل تعارف است-قابل پیشکش

دایر شدن-بر پا شدن-رواج یافتن-آباد شدن

 
آقام که شما باشید-خدمت شما عرض کنم

افتادن به گردن کسی(به کسی تحمیل شدن)

ابرو تنگ کردن-ناز و غمزه نمودن-افاده و بی‌اعتنایی کردن

از آب درآمدن(نتیجه دادن، تربیت شدن، روشن شدن حقیقت)

رقاص خانه-دشنام گونه ای برای برخی جاها-جاهای بی حساب و کتاب و شلوغ و پلوغ

چیز به هم بافتن-راست و دروغ سر هم کردن

چِخی-سگ

به راست راست-فرمان نظامی برای گردش به راست

 

 

بارانداز-جای پیاده کردن بار

 
دست کسی رو شدن-مچ کسی باز شدن-حیله ی کسی آشکار شدن

زیر سبیل کسی را چرب کردن-رشوه دادن به کسی

آستین بر چشم گذاشتن(پنهان گریستن)
پر پر کردن گل-کندن و پراکندن برگ های گل
چوق-چوب-تومان

چار انگشتی-آدم بی دست و پا-چلفتی
پشم ریختن-از میان رفتن توانایی و مقام

پا زدن-حق را پایمال کردن-زیان رساندن

پخمه-بی عرضه-خجالتی-ترسو

پیش چشم داشتن-در برابر چشم قرار دادن

پیسی-بد رفتاری-آزار

اهل بخیه(وارد در کار، اهل فن)

ریپ زدن-نامیزان کارکردن موتور

بهم رسیدن-به وصال هم رسیدن

زوراب زدن-برای استفراغ زور زدن ولی چیزی بالا نیاوردن
خیر ندیده-نفرینی است به معنی امیدوارم خیر نبیند

دامنگیر کسی شدن چیزی-گرفتار شدن کسی به چیزی

ژاندارمری-نهادی که عهده دار حفظ نظم و قانون در بیرون از منطقه های شهری است

چیدن و واچیدن-آراستن-در جای خود گذاشتن
اخلاق سگی-تندخویی بیش از اندازه-ناسازگاری با همه

دست اندر کار شدن-آغاز به کاری کردن

 
زن بردن-همسر گرفتن مرد

 

رد پا-جای پا-اثر

با کسی بحث و مجادله کردن

در به دری-بی خانمانی-آوارگی

خوش ظاهر-دارای ظاهر آراسته-کنایه از بدجنس

اره دادن و تیشه گرفتن(جنگ و دعوا داشتن)

ریش بابا-نوعی انگور درشت دانه

رو به قبله کردن-کسی را که درحال مرگ است رو به قبله خواباندن

خاکشیر-کنایه از خرد و ریز ریز

بالاخانه را اجاره دادن-تهی مغز بودن-افکار ابلهانه داشتن

از پشه گوشت کبابی خواستن(خواهش یا انتظاری نابه‌جا و نشدنی داشتن)

پاگیر کسی شدن-ناخواسته رنجی به کسی رسیدن

 

آفتاب‌رو(جایی که آفتاب بر آن بتابد)

از دروازه نگذشتن، از سوراخ سوزن گذشتن(حالاتی بی‌ثبات و بسیار متضاد داشتن)

باد به آستین کسی کردن-کسی را به کاری تحریک کردن

 

 

چار شانه-دارای شانه های پهن-کنایه از مرد خوش اندام
 

درآمد-عایدی

بار آوردن-تربیت کردن-ایجاد کردن-تولید کردن-نتیجه دادن-سبب شدن

پینه زده-وصله کرده

تره بار-میوه ها و سبزی ها

خرید خدمت-فروختن خدمت کارمند به اداره-پرداخت پول برای نرفتن به خدمت سربازی

 

به لج انداختن-به لجاجت انداختن
دوز و کلک-توطئه-مقدمات طرح کاری نامشروع
چسی درکن-آدم پر مدعا
به ته دیگ خوردن کفگیر-بی چیز شدن-تمام شدن سرمایه

دست علی به همراه-علی یارت باد

زدن به تخته-برای جلوگیری از چشم زخم و برای تعریف و تشویق گفته می شود

پاییدن-زیر نظر گرفتن-مراقبت

زهکونی زدن-تیپا زدن-اردنگی زدن

زیپ دهن را کشیدن-حرف نزدن-دهان را بستن
پر روده-پرچانه-روده دراز
تازه نفس-دارای نیروی مصرف نشده

 

چاروادار-کسی که چهار پا را کرایه می دهد-آدم بی اصل و بی تربیت

بِبُری-بمیری ! چقدر حرف می زنی !

دست پیش گرفتن-پیشدستی کردن-سبقت گرفتن

اَخ (به زبان کودکان)(بد، بدطعم)

پاکار-امر بر-پادو-مباشر

الواتی کردن(عیاشی و هرزگی کردن)

توپ زدن-روی دست حریف برخاستن-کلک زدن

خاکسترمال کردن-شستن ظرف با مالیدن خاکستر به آن

حق شناس-سپاس گزار

آستین‌سرخود(هر چیزی که وسیله‌ی کاربردش همراهش است)

 

تامین آتیه-پیش بینی و اندوخته برای زندگی آینده

با خدا-خداشناس-مومن
زیر دل کسی زدن-فدر ندانستن-بی اعتنا بودن
از دل و دماغ افتادن-شور و نشاط خود را از دست دادن-بی‌حوصله شدن

چوب در چیزی کردن-تحریک کردن

ابرو کج کردن(خشم گرفتن)

خلق تنگی-عصبانیت-خشمگینی

اما(اشکال‌تراشی، ایجاد شبهه)
خواب ماندن-دراز شدن خواب بر خلاف میل و به قراری نرسیدن
راست و حسینی-رو راست-بی شیله پیله
خرید خدمت-فروختن خدمت کارمند به اداره-پرداخت پول برای نرفتن به خدمت سربازی

چشم چپ به کسی انداختن-دشمنی کردن با کسی

ته چیزی را بالا آوردن-تا آخر خوردن-تمام کردن

تکیه کلام-آن چه که در موضوع اثری ندارد ولی پی در پی تکرار کنند

آپارتی(زن بی‌حیا و بدزبان، سلیطه، پاچه‌ورمالیده)

چرکو-آدم کثیف
حضرت عباسی-راست و درست

دق دل-دلخوری-کینه-دشمنی

جاگیر شدن-در جای خود ثابت شدن-قرار گرفتن

انداختنی(جنس نامرغوب)

پشت هم انداز-حقه باز-حیله گر

افسرده‌بیان(بی‌هوده و بی‌مزه‌گو)

خرده شیشه داشتن جنس کسی-بدحنس بودن-آب زیرکاه بودن

دو تا شدن-خم شدن-دو لا شدن
دعوا-مشاجره-نزاع-بازخواست و سرزنش

 
پشه کسی را لگد زدن-با دردی اندک بنای گله و زاری گذاشتن

جیک و بیک-دو روی قاپ-دوستی صمیمی

بو بردن-حدس زدن-از روی شواهد فهمیدن

حالی شدن-فهمیدن-درک کردن

پاره آجر-شکسته ی آجر

خاج پرست-مسیحی-عیسوی-ارمنی-آشوری

از اوناش نبودن ( فقط به‌صورت منفی)(از جمله‌ی کسانی نبودن که مخاطب گوینده‌ی جمله را از آنان پنداشته است)

جاهل-جوان-نادان

دار-داربست قالی-چوبه ی اعدام

رکاب کش-به تاخت-با سرعت

 

شعله‌ی آتش

 
بشکن-صدایی که در حال شادی و پایکوبی از بهم زدن انگشتان در می آورند.

چنگ مالی کردن-چیزی را زیاد دست مالی کردن

باجی-خواهر-زن ناشناس

 

الانه-همین حالا-هم اکنون

در رفتن تلنگ-باد صدادار در کردن-کنایه از ضعیف و ناتوان شدن

حرص کسی را درآوردن-کسی را خشمگین کردن
زردمبو-آدم ضعیف و کم خون-دارای رنگ و روی زرد

آسمان با زمین دوختن(داشتن کمال مهارت در تیراندازی)

 

باد کردن-به فروش نرفتن-کسی را به کاری سخت برانگیختن

دو لُپه خوردن-با خرص و ولع خوردن-لقمه های بزرگ برداشتن

بنا کردن-شروع کردن

 

 

 

چشم و ابرو نازک کردن-ناز و افاده کردن

خنک کردن-سرد کردن

پوست کلفت-سخت جان-مقاوم

چنار تجریش-متلک بد

دانش جو-دانش پژوه-آن که در دانشگاه درس می خواند

بچه افتادن-سقط شدن جنین

آب تاختن-پیشاب کردن

ریختگی-ریزش

بد اخم-عبوس و ترشرو

پدر کسی در آمدن-بسیار اذیت شدن-دخل کسی آمدن

پاره آجر-شکسته ی آجر

از سرما چاقو دسته کردن-به پهلو دراز کشیدن و زانوها را روی شکم جمع کردن و دست‌ها را میان پاها فرو بردن

زیر نافی-هدیه ای که برای بریدن ناف نوزاد به قابله می دهند

ترس بر داشتن کسی را-از وارد شدن به کاری بیم داشتن

بی ریش-ناجوانمرد-نامرد

چهار دستی-فراوانی

آستین از دهان برداشتن-خندیدن

چوبی رقصیدن-رقصیدن با دوستمال در دو دست

خون کسی را به جوش آوردن-کسی را بسیار خشمگین ساختن
جور آمدن-اجزای لازم کاری با یکدیگر سازگار آمدن

باغ وحش-جایی برای نگهداری انواع حیوانات غیر اهلی

اشکال‌تراشی(ایرادگیری، گره در کار اندازی)

چانه گیر-کسی که خمیر را چانه می کند

دم دما-نزدیک-حدود-حوالی

رک گو-کسی که صریح و بی پروا حرف می زند
بی ریشه-بدون اصالت-نا اهل-نا نجیب

تو گذاشتن-چیزی را مسکوت گذاشتن-از درون دوختن

بز رو-راه باریک و پرپیچ و خم در کوه و جنگل

دست خالی برگرداندن-نا امید کردن-پاسخ رد دادن

خر کریم را نعل کردن-رشوه دادن-راضی کردن

چرک کردن-عفونت کردن زخم

با پنبه سر بریدن-با نرمی و تدبیر آزار و آسیب رساندن

راه کشیدن چشم-خیره شدن بی اراده به جایی بدون پلک زدن
روز بد نبینی-امیدوارم به سرت نیاید

زیر سبیل گذاشتن-تحمل کردن-به روی خود نیاوردن

به روز سگ افتادن-بدبخت و بیچاره شدن-به فلاکت افتادن

پهلوان پنبه-درشت اندام ولی بی زور-پهلولن دروغی

زهره ی کسی را آب کردن-سخت ترساندن

 

خرحمال-کسی که فقط کارهای دشوار می کند

زرت و زورت-زرت و پرت

آب دندان خوردن(حسرت خوردن)

جا انداختن-به سر جای خود آوردن

خایه قوچی-نوعی شیشه ی کوچک بیضی شکل

از کار در آمدن(آزموده شدن، نتیجه دادن)

تو سری زدن-تحمیل عقیده با دشنام و اهانت
باب-مرسوم-معمول

از جیب رفتن(سود یا لذتی را از کف دادن)

آینه‌ی دست(تیغ و خنجر)

زهره ترک شدن-زهره آب شدن

پیشت-آوازی برای راندن گربه

دور تسبیح-بسیار و بی شمار

ریز بار-باران ریز-ابری که باران ریز دارد

روده گشاد کردن-سکسکه کردن

جیک جیک-آواز پرندگان-سخنی که فهمیده نمی شود

پارتی بازی-حزب بازی-انجام کار از طریق سفارش و توصیه
بوگندو-آدم کثیف و بد بو

بگو بخند-خوش مشرب-بذله گو

تنگ کسی گرفتن-احتیاج فوری به قضای حاجت داشتن

 

دست به کار شدن-آغاز به کار کردن

حتم داشتن یق-ین داشتن

باغ وحش-جایی برای نگهداری انواع حیوانات غیر اهلی

خبر مرگش-خدا مرگش بدهد
پیر هافهافو-سخت پیر-پبری که دندان هایش ریخته است

بساط-جایی در کنار خیابان که دستفروشان کالاهای خود را عرضه می کنند

بی در و پیکر-ولنگ و واز-بی حساب و کتاب-بی نظم و قاعده

آینه‌ی هفت‌جوش-خورشید
اجاق(دودمان)

دنبال کردن-تعقیب کردن-اصرار و پافشاری کردن-پی گیری کردن

جناغ-استخوان جلو سینه ی مرغ

از حد (توانایی) خود تجاوز کردن

آتو(بهانه، دستاویز، نقطه‌ضعف)

چپو-غارت-تاراج

چشم کسی آلبالو گیلاس چیدن-نگاه کردن و ندیدن

باد خوردن-هوا خوردن

رخت و پَخت-لباس ها-پوشاک
چای صاف کن-وسیله ای نوردار برای صاف کردن چای به هنگام ریختن به استکان یا فنجان

جواب دوپهلو-جواب نامشخص و مبهم

زار زدن لباس به تن-ناجور و نامناسب بودن لباس

دخترکی-دوشیزگی-بکارت
دیم کار-کشاورزی که کشت خود را دیم زراعت می کند

پته ی کسی را روی آب انداختن-راز کسی را فاش کردن-کسی را رسوا کردن

خانه بستن-در بازی نرد دو مهره را در یک خانه قرار دادن تا حریف نتواند در آن جا بنشیند

زردنبو-زردمبو

بیراهه-راه میان بر ولی دشوار

خروجی-جای بیرون رفتن-مالیاتی که هنگام خارج شدن از کشور به دولت می پردازند
آفتاب به ملاج کسی خوردن(دیوانه شدن، خل شدن)

تاپاله-سرگین خشگ شده ی گاو برای سوختن
اهل بیت(اهل خانه، خانواده)
حرف های گنده تر از دهان-ادعاهای زیادی-سخنان خارج از توانایی

پهلو فنگ-نگاه داشتن تفنگ به موازات و عمود بر زمین
رفیق باز-دوست باز-کسی که به دوستان محبت بسیار می کند

از زیر سنگ در آوردن(چیزی را هر چند نایاب و تهیه‌اش دشوار باشد به دست آوردن)

بله قربان گفتن-تملق بیش از حد گفتن

پاپی بودن-دنبال کردن-اصرار ورزیدن

از آب گل آلود ماهی گرفتن-از اوضاع درهم و آشفته بهره گرفتن

 

خشک شدن شیر کسی-به کسی که زیاد حرص می خورد و جوش می زند می گویند
 

پی نوشت-مطلبی که پس از پایان نوشته به آن افزوده می شود

جاجا کردن-مرغ را با جا جا به لانه کردن

بلد-راهنما-کسی که راه را می شناسد

دست به یکی کردن-همدست شدن-متحد شدن

از کف دست مو برآمدن(روی دادن پیشامدی غیرممکن)

 

دُوال پا-آدم سمج

جرنگی-نقد-یکجا-یک کاسه

خر کسی از کرگی دم نداشتن-از حق خود گذشتن-از حرف خود برگشتن

تو سری خور-آدم زور شنو-خوار و زبون

پشت-نسل-فرزندان

استخوان‌دار(محکم، بااراده)

آمد کردن(رخ‌دادن واقعه‌ای خجسته)

چشم چپ به کسی انداختن-دشمنی کردن با کسی
 

چادر خانه-چادری که زن در خانه می پوشد
پیشمرگ-فدایی-کسی که برای مرگ پیشقدم می شود

براه-سازگار-اهل سازش-با گذشت

از هول هلیم توی دیگ افتادن(از حرص و طمع زیاد به جای سود زیان دیدن)

 
زیپو-بی رنگ و رو-بی رمق-رقیق و بی مزه
پرچانگی کردن-پر گویی کردن-وراجی کردن

زبان درازی کردن-با گستاخی و بی ادبی خارج از حد خود سخن گفتن

دل ترکیدن-ترکیدن شکم بر اثر پر خواری

پشکل برچین-سخت بی سر و پا-بسیار حقیر

جوشکار-کسی که قطعات فلزی را به هم جوش می دهد

بَر و بیابان-دشت و صحرا

 

خیس کردن-ادرار کردن به خود

 

چوب دو سر نجس-نگا. چوب دو سر طلا

اسباب‌کشی(نقل اثاثه از خانه‌ای به خانه‌ی دیگر)

به صرافت افتادن-به فکر انجام کاری افتادن
تخم شر-مردم آزار- شرور

زیپ-نوعی بست ساخته شده از دو نوار دارای دندانه های فلزی یا پلاستیکی قابل درهم افتادن

پیس-کسی که پوستش با لکه هایی دو رنگ می شود

حرف گوش کردن-حرف شنوی داشتن

از پشت خنجر زدن-به نامردی به کسی آسیب رساندن یا او را از پای در آوردن

آب شدن و به زمین فرو رفتن(دود شدن و به آسمان رفتن)
جنسی-آن چه که به سکس مربوط باشد
چشم را بستن و دهان را باز کردن-با بی شرمی دشنام دادن
چاق کردن کاری-رو به راه کردن کاری-راه انداختن کاری
پشت رو-وارونه
بَده کردن-کسی را بد وانمود کردن-کنفت کردن-از چشم انداختن

پاتوغ-محل گرد آمدن

پشه کوره-پشه ی ریز

 
پیزری-پوشالی-بی ارزش و بی مصرف

تند نویس-کسی که سریع می نویسد

آفتابِ پس دیوار-شامگاه

آفتابه خرج لحیم(بیشتر بودن هزینه‌ی تعمیر چیزی از بهای نو آن)

بی سیم-دستگاهی که بدون سیم کار می کند
راست آمدن-درست درآمدن حدس و پیش بینی
ازدست‌رفته(عاشق)

بخت کسی گفتن-خدا برایش ساختن-شانس آوردن

تفنگ کمر شکن-تفنگی که از قنداق خم می شود

خار چشم کسی بودن-مایه ی عذاب کسی بودن

آب خنک خوردن(به زندان افتادن)

چاله میدانی-صفت آدم های بی ادب و بی فرهنگ

دست به ریش کشیدن-با التماس خواهش کردن

تنه زدن-با تنه به کسی ضربه زدن

به هم زدن-قطع رابطه کردن

خون راه انداختن-نگا. خون به پا کردن

زیر اخیه گذاشتن-کسی را به کاری که سودش به دیگری می رسد گماشتن-زیر فشار گذاشتن

آفتابه‌آب‌کن-پست ترین نوکر