برگزیده ای از اصطلاحات کوچه بازاری ایرانی قسمت 360

چِرت-حرف بی معنی و نامربوط

زیر دستی-بشقابی که برای گذاشتن شیرینی و آجیل و مانند آن ها به کار می رود-پیشدستی

پس انداز کردن-پول کنار گذاشتن-صرفه جویی کردن

پا بَد-بد قدم

آش دهن‌سوز-هر چیز مطلوب و پسندیده

چار دیواری-خانه

 

بابا بزرگ-پدر بزرگ

از کسی رودست خوردن(از کسی فریب خوردن)
تَفت دادن-کمی سرخ و برشته کردن-بی روغن حرارت دادن

چپ دست کسی-که کارهایش را با دست چپ می کند

خبر چین-سخن چین-جاسوس

 

تنقل انداختن-جا خوش کردن-پلاس شدن

دلگرم-علاقه مند-مشتاق

از غورگی مویز شدن-مقدمات کاری را فرانگرفته ادعای استادی کردن

دو رویی-تزویر-عدم صمیمیت

اسکلت‌بندی(طرح‌ریزی، زیرسازی)

دیم کار-کشاورزی که کشت خود را دیم زراعت می کند

 

استخوان لای زخم گذاشتن(بلاتکلیف گذاشتن، کاری را کش دادن)

تیر به تاریکی انداختن-بدون تامل اقدام به کاری کردن

ریق رحمت را سر کشیدن-ریغ رحمت را سر کشیدن

بی بی-مادر بزرگ-زن سالخورده و محترم
آستین‌سرخود(هر چیزی که وسیله‌ی کاربردش همراهش است)

جان به لب رسیدن-به ستوه آمدن-طاقت از دست دادن

دلمه شدن-بسته شدن

از دهان در رفتن(پریدن حرفی از دهان، بدون پیش‌بینی سخن راندن)
آه از نهاد کسی برآمدن-نهایت تاسف به کسی دست دادن

آتش‌بیار معرکه(فتنه‌انگیز میان دو دشمن)

 

به جان هم افتادن-با یکدیکر درگیر شدن

بی هوا-ناگهان-غفلتا-نا غافل-یک مرتبه

چینه کشی-شغل چینه کش
حکیم باشی را دراز کردن-مجازات کردن بی گناه

بخت کسی گفتن-خدا برایش ساختن-شانس آوردن

دم کوتوله-کوتاه قامت-چیز کوچک

پاشیر-گودال پای شیر آب

جان به جان کسی کردن-محبت بی اندازه به کسی کردن
به دستبوس کسی رفتن-به خدمت کسی رفتن-شرفیاب شدن
چاق و چله-سر حال-سر دماع-فربه-سالم و شاداب

از آب درآوردن-عمل آوردن-انجام دادن

تنگ هم-چسبیده به هم

تنگ-بسیار نزدیک-چسبیده

اتوکشیده-با سر و وضعی شسته‌ورفته و مرتب

آتشِ بسته-طلا

جوش زدن دل-نگران و مضطرب بودن-در دلهره به سر بردن

پیش کردن در-بستن در

درمالی-مالیدن آتش روی حقه ی وافور برای کشیدن بقایای تریاک

دست از پا خطا نکردن-هیچ کار اشتباهی نکردن-تکان نخوردن

ته ریش گذاشتن-کمی ریش بر صورت نگهداشتن

از دهان گنده‌تر حرف زدن-گفتن مطالبی که در حد گوینده نیست

پَرِ قیچی-پادو-کارگزار-طرفدار پر و پا قرص

دست و پا شکسته-ناقص-ناتمام

دزدیده-دزدکی

باری از دوش کسی برداشتن-رنج و زحمت کسی را کم کردن

اجاق کسی کور بودن-نازا بودن-بی فرزند بودن

زار-کوتاه شده ی زایر
جَرّ-کشمکش دعوا

زنده باد-باقی و شاداب و فرخنده باد

پای خود را کنار کشیدن-دخالت نکردن

 

جنس-کالا-کالای قاچاق-مواد مخدر مانند هرویین-تریاک و مانند آن ها

توی دل کسی را خالی کردن-کسی را ترساندن-ناامید کردن

خط انداختن-خراش به جا گذاشتن

تخته زدن-پنبه زدن

بار-آنچه برای پختن در دیگ بریزند-اجاق

دل داشتن-جرات داشتن-دلیر بودن

جامه شور-رختشوی
آش نذری(آشی که به نیت برآورده شدن دعایی بپزند)

در رفتن از جا-کنترل خود را ناگهان از دست دادن-ناگهان خشمگین شدن

بابا غوری-نابینا-کور

چله داشتن-عزادار بودن در روز چهلم مرگ عزیزی

ریغ زدن-خراب کردن-کثافت کاری کردن

زار زدن-سخت گریه کردن
دوا خور-معتاد به الکل

تیر به تاریکی انداختن-بدون تامل اقدام به کاری کردن

خرمن-انبوه و پرپشت

پاترس-ترساندن کودکان برای بازداشتن از کاری

رشوه گیر-رشوه خوار

زیر پای کسی را خالی کردن-زیر پای کسی را جارو کردن

از پارو بالا رفتن پول(ثروت بسیار داشتن)

جان جانی-صمیمی-یکدل

پیش کنار-بیضه-خایه

 

خرحمال-کسی که فقط کارهای دشوار می کند

خوش قلق-رام-خوش خوی

حق السکوت-آن چه که یرای پنهان نگه داشتن رازی به کسی می دهند

 

بی معنی- بیخود

بخیه به آبدوغ زدن-کار بی هوده کردن

خرج از کیسه ی خلیفه کردن-از مال دیگران خرج کردن

پوست کندن-سخت تنبیه کردن

به دل آوردن-در خاطر نگاه داشتن-از یاد نیردن
دم و دود-مجلس گرم مهمانی-دود تریاک و شیره و سیگار و چپق

خر پول-دارای پول زیاد-تروتمند

داریه-حلقه ای چوبی که روی آن پوست کشیده و رامشگران به همراه دیگر سازها می نوازند

بلبل زبانی کردن-شیرین زبانی کردن-حاضر جوابی کردن-پرحرفی کردن

 

اصلاح-تراشیدن ریش و آرایش موی سر نزد مردان

 

پَپِه-بی عرضه-پخمه-بی سر و زبان-خجالتی-ترسو

جا افتاده-آدم متین و با تجربه
آب آتش زده-اشک

داغ باطل زدن-از کار انداختن-از رونق و رواج انداختن

چاپ خوردن-به چاپ رسیدن

در آوردن از خود-دروغ پردازی کردن

چاییدن-سرما خوردن-زکام کردن

برادر تنی-برادر حقیقی
رد شدن-مردود شدن-پذیرفته نشدن

دو به دست کسی دادن-به کسی فرصت انجام کاری دادن-به کسی بهانه دادن

بخت گشا-شانس آور-سبب خوش اقبالی-مایه ی سفید بختی

برای هفت پشت کسی کافی بودن-از تحمل کسی خارج بودن-بسیار زیاد بودن

از چشم کسی دیدن(کسی را مسئول چیزی دانستن)

پا برهنه-بدون کفش

خرس-چاق و درشت-تنومند

باد هوا خوردن-درماندگی و فقر کامل داشتن

چَه چَه-صدای بلبل

خیک آسمان پاره شدن-کنایه از بارش تند و سیل آسا

از جیب رفتن(سود یا لذتی را از کف دادن)

خوش خور-کسی که همیشه غذای خوب بخورد

دق مرگ-دق کش
خوشان خوشان-نهایت خوشی و لذت

از ریخت افتادن-تناسب خود را از دست دادن-بی‌جلا و جلوه شدن

چتر باز-مهمان ناخوانده به وقت غذا

آستین از چشم برداشتن(آشکارا گریستن)

زاغه نشین-کسی که در خانه ای محقر و آغل مانند زندگی می کند

ژورنال-مجله ی ویژه ی چیزی

 

اگر بمیری هم(به‌هیچوجه، هرگز)

دَنگال-جادار-بسیار فراخ

ریغو-مردنی-ضعیف مزاج-کم مقاومت

پیزر در جوال گذاشتن-در فریبکاری مهارت داشتن

ته آواز-صدای نسبتن خوب
جناغ شکستن-شرط بندی کردن با جناغ مرغ

دو دستی تقدیم کردن-با رضایت خاطر و احترام دادن

دله دزدی-عمل دله دزد

 
آیۀ یاس خواندن-هرچیزی را پیش از بررسی محکوم به شکست کردن
جَخ-تازه-هنوز-فوقش

از سرما چاقو دسته کردن-به پهلو دراز کشیدن و زانوها را روی شکم جمع کردن و دست‌ها را میان پاها فرو بردن
جِر-اوقات تلخی-لج

تق سرما شکستن- تک سرما شکستن

بیراهه-راه میان بر ولی دشوار

خود را گرفتن-فخر فروختن-کبر و نخوت نشان دادن

خاک بر سری-بی آبرویی

 

خُرخُرو-آن که در خواب بسیار خرناس می کشد

چین-یک بار درو-بک بار چیدن

چینه کشیدن-ساختن دیوار گلی

دیوار به دیوار-بی فاصله-به هم چسبیده

خربازار-شلوغ بازار-بی حساب و کتاب

چاروادارکُش-جنس تقلبی-چیز بد

پا پیش-گذاشتن پیشقدم شدن-آستین بالا زدن
خیارک-ورم و آماسی که در کش ران و بغل پیدا شود

چه صیغه ای است ؟-چه معنی داد ؟

خانه خراب کن-بدبخت کننده-زیان رساننده

دوبل-دو برابر
پهلوان پنبه-درشت اندام ولی بی زور-پهلولن دروغی

زلف گذاشتن-موی خود را بلند کردن
چار خیابان زدن موی سر-تراشیدن مو به شکل + که برای تنبیه دانش آموران انجام می گرفت

جور شدن-اخت شدن-انس گرفتن-هماهنگ شدن

خام سوخته-از درون ناپخته-از بیرون برشته

آبدست(ماهر، استاد)

ایراد بنی‌اسرائیلی-بهانه‎های بی‌خود و بی‌جهت

دَم دادن-دل دادن-جرات دادن-گستاخ کردن

زبان باز-کسی که با چرب زبانی به مقصود خود می رسد

چرکتاب-پارچه ای با رنگ خاکستری یا قهوه ای که چرک را زود نشان نمی دهد
آش دهن‌سوز(هر چیز مطلوب و پسندیده)

بی بی-مادر بزرگ-زن سالخورده و محترم

بند را آب دادن-فرصتی را از دست دادن-خود را لو دادن-رسوایی به بار آوردن

خانه خراب کن-بدبخت کننده-زیان رساننده

از دماغ کسی در آمدن(شادی و نشاطی را با اندوه و رنج تاوان دادن)
چشم مالیدن-هوشیار شدن-از غفلت در آمدن
ته جرعه-باقی مانده از نوشیدنی

تگری-بسیار خنگ-یخچالی
زیر رکاب کشیدن کسی-کسی را مطیع و تابع ساختن

آرتیست‌بازی(انجام کارهای غیرعادی)

دستمال کاغذی-قطعات کوچک کاغد که به جای دستمال پارچه ای به کار می برند

بوق کسی را زدن-از مقام افتادن-از دور خارج شدن

زوزه کشیدن-آواز برآوردن

حق التدریس-مزد آموزگار

 
آی زرشک(آی زکی)
آمد نیامد-فرخنده بودن و نبودن

جور کردن-یکسان کردن-فراهم کردن

از جنب و جوش افتادن-آرام گرفتن-شور و هیجان خود را از دست دادن

آب تاختن(پیشاب کردن)

حجله خانه-اتاق شب زفاف
بی ملاحظه-بی توجه-بی پروا

آبستن فرزندکش(دنیا، روزگار)

باری به هر جهت کردن-در انجام کاری تعلل و تردید کردن

دعوا راه انداختن-سبب جنگ و جدال شدن

باز شدن مچ-لو رفتن دروغ

خم گرفتن-فنی از کشتی

ذلیل شدن-خوار و زبون شدن-بیچاره شدن
خود را به شغال مردگی زدن-خود را مظلوم وانمود کردن
تخته کردن-تعطیل کردن-بستن-از رونق و اعتبار انداختن

 

آفت(زن عشوه‌گر و فتنه‌انگیز)

 

حالی کردن-فهماندن

آکله فرنگی-سیفلیس

تمام وقت-شامل تمام ساعت های کار

 

دعوت نامه-نامه یا کارتی با درخواست شرکت در یک مجلس یا مراسم-اعلام آمادگی برای پذیرش مهمان در یک کشور دیگر

خیس خوردن-آب به خود گرفتن-با مایعی مخلوط شدن

 

 

به آخر خط رسیدن-به پایان کار

تپق-گرفتگی زبان

خالی بستن-چاخان کردن-بلوف زدن

 

 
پنج دری-اتاقی که پنج در دارد

زیر بار رفتن-قانع شدن-تحمل کردن

 

جاده صلف کن-کسی که موانع را از سر راه بر می دارد-آلت دست

زیر رکاب کشیدن کسی-کسی را مطیع و تابع ساختن

پشت اندر پشت-نسل اندر نسل

ترگل ورگل-خوش سر و وضع-تر و تمیز
از کسی رودست خوردن(از کسی فریب خوردن)

رساندن-خبر یا اطلاعاتی را محرمانه به کسی دادن

پهلو گرفتن کشتی-به ساحل رسیدن و ایستادن کشتی
زیر تبری-کنده ای که هیزم شکن روی آن با تبر هیزم می شکند

آلکلی-معتاد به الکل

خوش خوشان-اندک اندک-به تدریج-کم کم

حرف گوش کن-حرف شنو

انگشت به دهان-حیرت‌زده-سرگشته

 

به کله ی کسی افتادن-به سر کسی زدن-به وسوسه افتادن
دو راهی-آن جا که راه دو شاخه می شود

رگ خود را زدن-به حق خود قانع بودن-ادعای زیاد نداشتن

تازه کار-کم تجربه-مبتدی-ناشی
حق البوق-رشوه
ذِله کردن-ذله آوردن
پس افتادن-عقب افتادن اجاره و مانند آن-بهم خوردن حال کسی در نتیجه ی ترس

بشور و بپوش-جامه ای که پس از شسته شدن نیازمند اتو شدن نیست

چرند-حرف پوچ و بی معنی

زبان ریزی کردن-زبان ریختن

بیرون زدن-ناگهان از جایی بیرون رفتن

چله ی کوچک-بیست روز میان هفدهم بهمن و پنجم اسفند

 
خدمت کسی رسیدن-به حضور کسی رسیدن-کسی را تنبیه کردن

امروزه روز(این روزها، در این دوره و زمانه)
خواه و ناخواه-از روی میل یا اجبار
خوره-جذام-آکله
 

بچاپ بچاپ-اوج سوء استفاده و دزدی

ختنه نکرده-آزمند-پول پرست-نامسلمان-پدر سوخته

بر و بساط-زندگی و لوازم آن-مقدمات کار
 

جز جگر-سوختگی دل بر اثر اندوه و مصیبت

آفتاب کردن-برای خشک کردن جلو آفتاب گذاشتن

 

خانه یکی-صمیمی و یکدل

 

استخوان‌فروش-ستایشگر آبا و اجداد

 
دو دوزه بازی-دو رویی-کلک زنی

زود رنجی-نازک دلی-حساسیت

تَپوک-ضربه ی دست یا پا
خانه به دوش-بی خانمان-آواره

جوش زدن-عصبانی شدن-داد و فریاد بیجا زدن

بکُش-تا سر حد مرگ-بیش از حد توانایی

اسپند روی آتش بودن-سخت نگران و دلواپس بودن-آرام و قرار نداشتن

بلند بالا-قد بلند

دمپایی-کفش راحتی خانه

آجیل مشکل‌گشا(آجیلی که برای گشایش کار می‌خرند و بین مردم متدین پخش می‌کنند)

جنس-کالا-کالای قاچاق-مواد مخدر مانند هرویین-تریاک و مانند آن ها

زانویی-زانو

 

رژیم گرفتن-رژیم داشتن

دستگیره-وسیله ی باز و بسته کردن در و پنجره-کهنه ای در آشپزخانه برای برداشتن دیگ از روی اجاق

باد هوا خوردن-درماندگی و فقر کامل داشتن
زرد گوش-بی رگ-ترسو
چوب پیش کسی گذاشتن-منع کردن کسی از کاری-بازداشتن کسی از انجام کاری

پیش کنار-بیضه-خایه

جهنم دره-جای نامناسب و عذاب دهنده
دهن خود را آب کشیدن-دهان خود را طاهر کردن-استغفار کردن

 

آفتاب گز کردن-ولگردی کردن
حق به جانب-دارای ظاهر مظلومانه و دروغین
چینی بند-چینی بند زن

پاشویه کردن-شستن پای بیمار با آب گرم نمکدار برای پایین آورد تب

 

اخ و پیف کردن(اظهار ناراحتی کردن از بوی بد، منظره‌ی بد یا غذای بد)

خیس کردن برنج-در آب ریختن برنج

آشنا روشنا(دوست آشنا)

تیر و ترقه شدن-سخت خشمگین شدن-ناگهان از جا در رفتن و ناسزا گفتن

دسته راه انداختن-دسته و جمعیت ترتیب دادن

دست من و دامن تو-دستم به دامنت

چوبی رقصیدن-رقصیدن با دوستمال در دو دست

ریختن پشم و پیله ی کسی-از میان رفتن قدرت کسی-ضعیف شدن کسی

خاله ماستی-آدم بی اهمیت و بی ارزش

انداختن باد به غبغب-تکبر کردن-قیافه گرفتن

پیاله فروش-میخانه چی

پا روی پا بند نشدن-بسیار خوشحال بودن

پوست از سر کسی کندن-کسی را سخت آزار و گوشمالی دادن-کشتن

بچه بازی-لواط-کارهای کودکانه-ساده انگاشتن کار

به هوای کسی-به آرزوی کسی-به سودای کسی
دو پهلو-دارای ابهام-کنایه دار

جا رختی-چوب رختی-چیزی که رخت را به آن می آویزند

زیر گوشی در کردن-زیر سبیل در کردن

ته دل کسی قرص بودن-خاطرجمع بودن-نگرانی نداشتن

جفنگ-یاوه-سخن بی هوده-هرزه

آب دندان خوردن(حسرت خوردن)

دست خدا به همراه-در پناه خدا
دهن کسی را آب انداختن-کسی را به طمع انداختن-میل شدید در کسی ایجاد کردن

پس پس رفتن-رو به عقب گام برداشتن

رو دست کسی بلند شدن-از کسی پیشی گرفتن-با کسی رقابت کردن

بگیر بگیر-بازداشت افراد بسیار-توقیف گروهی

با هم کنار آمدن-با هم ساختن

توبره ی گدایی-کیسه ی گدایی

استخوان‌بندی-درست کردن انگاره و طرح

حلوا حلوا کردن-نهایت احترام و حق شناسی را کردن

آهن کهنه به حلوا دادن(معامله‌ی پرسود کردن)

دو رگه-از دو نژاد محتلف

پُز دادن-خودنمایی بی جا کردن-فیس آمدن

بانی خیر-نیکوکار-کسی که اثر خیر از خود بجا گذاشته است

ژورنال-مجله ی ویژه ی چیزی

پدر آمرزیده-دعا یا خطابی برای آمرزیده شدن پدر کسی-پدرت

آک‌بند(نو واستفاده‌نشده، هنوز از جعبه بیرون‌آورده‌نشده، دست اول)

رو شویی-ظرف یا دستگاهی که برای شستن دست و صورت نصب می کنند
آینه‌ی دق(آینه‌ای که شخص خود را در آن عجیب و غریب می‌بیند – شخص عبوس و بدقدم)

پُر توپ-خشمگین

از چشم افتادن(مورد بی مهری قرار گرفتن ، بی‌اعتبار شدن)

دولابچه-کمد کوچک
با پا پس زدن و با دست پیش کشیدن- از بام خواندن و از در راندن

تو مشت کسی بودن-کاملا در اختیار کسی بودن

در آمدن از آب-نتیجه دادن-تربیت شدن-روشن شدن حقیقت

ریش و پشمی به هم زدن-بالغ شدن-صاحب ریش و پشم شدن

از تو چه پنهان(راستش را بخواهی)

حق گرفتن-نگا. حق بردن

دهان کسی بوی شیر دادن-با وجود کوچکی کار بزرگ کردن و نتوانستن

آبدیده(جلا یافته، آزموده و مجرب)

جارچی-کسی که حرف در دهانش بند نمی شود-دهن لق

استخوان جلوی سگ انداختن(با بخششی ناچیز دهان کسی را بستن)
از بیخ(یکسره، به‌کلی، کاملن)

حواس پرتی-پریشان حواسی-فراموش کاری

خط در میان حرف زدن-آرام آرام و شمرده سخن گفتن

خرده فرمایش داشتن-دستورهای بی جا دادن

خورد رفتن-از بین رفتن قسمت اضافی در خیاطی-جذب شدن و حل شدن در چیزی

چشم و ابرو آمدن-دلبری کردن-عشوه آمدن

بالای چیزی پول دادن-برای چیزی پول خرج کردن
از کرگی دم نداشتن خر-نهایت پشیمانی و انصراف از ادامه‌ی کاری

چشم دو دو زدن-تکان تکان خوردن چشم

داغ کسی را به دل کسی نهادن-غزیز کسی را کشتن

تخت پایی-صاف بودن کف پا

خلق تنگی-عصبانیت-خشمگینی

خش و خش-نگا. خش خش

جرواجر کردن-پاره پاره کردن

زنده بلا، مرده بلا-کسی که هم در زندگی و هم پس از مرگ موجب زنج و آزار مردم است

به هدر دادن-تلف کردن-تباه کردن-از دست دادن

روی دست کسی گذاشتن-به کسی تحمیل کردن

آواز دادن(خواستن)

به دو دو افتادن-گود رفتن چشم بر اثر ضعف یا بیماری
جای سوزن انداختن نبودن-پر بودن-بسیار شلوغ بودن

اما توی کار آوردن(شک و تردید درست کردن، اشکال‌تراشی کردن)
چلک بازی-بازی الک دولک
تیغ زدن-باج گرفتن-پول گرفتن و پس ندادن-جیب کسی را خالی کردن
راه بندان-حالت بسته بودن راه-قطع رفت و آمد
جی جی-خار پشت-جوجه تیغی

تکه گرفتن برای کسی-کاری برای کسی فراهم کردن
ارزیاب-کسی که بها و ارزش پولی چیزی را تعیین می‌کند
 

خوردنی-غذا-قابل خوردن

دو لا پهنا-پارچه ای که عرض آن دو برابر عرض پارچه های معمولی است
آبدوغ خیاری-بی ارزش-بی اعتبار

آخر و عاقبت(نتیجه‌ی خوب)

چوبی رقصیدن-رقصیدن با دوستمال در دو دست

پریدن خواب از سر کسی-خواب نیامدن-هرچند وقت خواب باشد

انداختن توی هچل-دچار دردسر و ناراحتی کردن

چی-چه-چیز
چوب خط-چوبی که پس از هر بار بردن کالا روی آن خطی می کشیدند تا بعد شمارش کنند

چفت-چسیده-تنگ-زنجیر در

جیگر-نگا. جگر-خطابی میان دوستان صمیمی به معنی عزیزم-عزیز دلم

دست کسی را پس زدن-دور کردن-نپذیرفتن-رد کردن کسی

خجالت زده کردن-شرمنده کردن-خجالت دادن

خوش خوشان-اندک اندک-به تدریج-کم کم

چال شدن-گود شدن-دفن شدن-در زیر خاک گذاشته شدن

خل و ول-دیوانه-ساده لوح

روبند کردن-کسی را به رودربایستی به کاری واداشتن